शुन्य
उर्जाचा फोन आला होता हे माईने सांगितल्यापासून तो थोडा डिस्टर्ब होता. का बरं केला असेल तिने फोन? या विचारातच तो पुस्तकाची पाने चाळत होता.
" कसला विचार करतोयस, एकदा तिच्याशी बोलून का घेत नाहीस." माईच्या आवाजाने तो भानावर आला.
" काय बोलू माई, तुला माहिती आहे ना मागच्या महिन्यातच तिने नकार कळवला आहे. मग आता बोलण्यासारखं काय उरलं आहे आणि तसंही मला या सगळ्यात गुंतायच नाही. फक्त तू आग्रह केला म्हणून!"
तसंही त्याला गुंतण आवडत नव्हतं. आवडतं नव्हतं म्हणण्यापेक्षा त्याला कोणासोबत भावनिक, मानसिकदृष्टया गुंतायचं नव्हतंच मुळी. पण माईची जिद्द किंवा इच्छा म्हणा, त्या इच्छेखातर तो तयार झाला होता.
पण त्याला जाणवत होतं की तो जरी तयार झाला असला तरी समोरच्या व्यक्तिलाही तितक्याच प्रकर्षाने ती ओढ असायला हवी किंवा त्याच्यात गुंतण आवडायला हवं. पण तसं नव्हतं. प्रत्येकवेळी त्याच्या हाती निराशाच येत होती.
माईंची चिंता दिवसेंदिवस वाढतच होती आणि त्याला कारणही तसंच होतं.
एक दिवस त्या वैतागून म्हणाल्या देखील होत्या की,
" सुजल अरे, ज्या खऱ्याने आयुष्याची घडी विस्कळीत होईल असं खरं काय कामाचं रे. मान्य आहे, ते तुझ्या जीवनाचं सत्य आहे पण त्याला तू कारणीभूत नाहीस. मग ते सत्य मुलींच्या घरच्यांना सांगून तू स्वतःच्या पायावर का धोंडा मारून घेत आहेस."
माईच्या बोलण्यावर तो निर्विकार चेहऱ्याने शून्यात बघत राही.
" माई अगं, लग्न म्हणजे चार दिवसांचा खेळ आहे का? आयुष्यभराची गाठ! मग ती विश्वासाच्या धाग्यानेच बांधायला नको का?"
" अरे पण कोणाला काय कळणार आहे आणि भीती पोरीच्या जातीला, पोरांच काय घेऊन बसलास. एकदा लग्न झालं की तुझं कोण काय वाकडं करणार आहे."
" तरीही मला नाही पटत माई."
" अरे, का इतका हट्टीपणा आणि तसंही जे घडलं त्यात तुझा काहीच दोष किंवा चूक नव्हती. मग तू का शिक्षा भोगायची."
" तेच तर तुला कळत नाही ना गं माई. अगं, दोषी आणि पीडित या दोघांचीही आयुष्यं सारख्याच प्रमाणात प्रभावित होतात."
माईंच्या बोलण्याचा तिळमात्रही परिणाम त्यावर होत नसे.
मागील वर्षभरात जवळजवळ सहा सात मुलींच्या घरच्यांनी नकार कळवला होता.
ऊर्जा, मानसशास्त्राची विद्यार्थिनी. तीही त्यातलीच एक.
माईंना तिचा फोन येऊन दोन तीन दिवस उलटले तरी सुजलने तिला कॉल बॅक केला नव्हता.
तिसऱ्या दिवशी पुन्हा फोन खणखणला. सुजल घरीच असल्याने त्यानेच फोन रिसिव्ह केला.
" हॅलो! सुजल हिअर,"
" हॅलो, मी ऊर्जा बोलतेय."
" अच्छा, तुम्ही या आधी कॉल केला होता हे माईंकडून कळालं."
" सुजल, आपण उद्या भेटायचं का?"
" का? म्हणजे आता भेटून बोलण्यासारखं काही बाकी आहे असं मला वाटत नाही."
" असं बोलू नका. मी मागच्या आठवड्यात टीव्हीवर तुमची मुलाखत पहिली. त्यानंतर माझा तुमच्याकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलला. मी थोडा वेगळ्या पद्धतीने विचार करायला लागले. तुम्हाला तर माहीतच आहे की मी मानसशास्त्राची विद्यार्थिनी आहे. आयुष्यात तुम्ही अमूकच वागलात किंवा कसे वागता किंवा तुमची जडणघडण याला स्वभाव किंवा ती व्यक्ती हेच कारण नसून आजुबाजूच्या वातावरणाचा, भोवतालच्या व्यक्तींचा प्रभाव असतो. हे समजायला थोडा वेळ लागला. आणि त्यानंतर माझं तुमच्याबद्दलच मत बदललं. मला तुम्हाला भेटायचं आहे. फोनवर सविस्तर बोलता येणार नाही. प्लिज! मी रिक्वेस्ट करते, आपण उद्या भेटुयात. मी उद्या संध्याकाळी पाच वाजता कॉफी हाऊसमध्ये तुमची वाट पाहीन. प्लिज नक्की या." इतकं बोलून सुजलच्या उत्तराची वाट न पाहता तिने फोन कट केला.
काय बोलायचं असेल तिला. मानसशास्त्राची विद्यार्थिनी आहे म्हटल्यावर नीट विचार करूनच भेटण्याचा निर्णय घेतला असणार, नक्कीच!
दुसऱ्या दिवशी सुजल बरोबर पाच वाजता कॉफी हाऊसमध्ये पोहचला. ऊर्जा आधीच येऊन त्याची वाट पाहत होती.
थोड्या औपचारिक बोलण्यानंतर सुजलने विचारलं,
" काय बोलायचं होतं तुम्हाला."
" तुमचा टीव्ही वर इंटरव्ह्यूव पाहिला,'चाईल्ड एब्यूसमेंट' या विषयावरचा. त्यात तुम्ही बऱ्याच गोष्टी प्रतिबिंबित केल्या. ज्या विषयावर आजही कोणत्या भाषा परिभाषेत संवाद साधावा हा प्रश्न पडतो तो विषय तुम्ही किती सहज आणि सरळसोप्या भाषेत हाताळला. इंटरव्ह्यूव पाहिल्यानंतर मला जाणवलं की जे सत्य तुम्ही मला आणि माझ्या घरच्यांना सांगितल्यानंतर आम्ही तुम्हाला मनोविकारी किंवा विचित्र समजत होतो वस्तुतः ती तुमची नैतिकता आणि इमानदारी होती आणि म्हणूनच तर तुम्ही आधीच स्पष्ट केलं होतं की तुम्ही लहान वयात यौन शोषणाचे शिकार झाला होता. आजही यौन शोषण आणि स्त्री हेच समीकरण सर्वश्रुत आहे. त्यामुळे पुरुष पण यौन शोषणाचे शिकार होतात ही गोष्टच पचनी पडत नाही."
" आजच्या घडीची हीच सर्वात मोठी शोकांतिका आहे. यौन आणि यौन शोषण हा गोपनीय आणि वर्जित विषय समजला जातो. वैयक्तिकरित्या मी माझ्या परीने या विषयावर लोकांना जागृत करण्याचा प्रयत्न नेहमीच करत असतो. एन जी ओ, बालसुधारगृह, शाळांमध्ये जाऊन मुलांचं समुपदेशन, तसेच आमचा एक ग्रुप आहे जो छोटी मोठी नाटकं, पथनाट्य सादर करून यौन शोषणाबद्दल जागृती करण्याचं काम करतो. खरंतर सुरवातीला मी या मुलाखतीसाठी तयार नव्हतो. पण अशीही काही लोकं असतील ज्यांच्यापर्यंत मी पोहचू शकत नाही त्यांना हा कार्यक्रम पाहून हिंमत मिळेल म्हणून तयार झालो."
" मी एक विचारू?"
" हो, विचारा ना."
" तुमच्यासोबत हे कोणी..." ऊर्जाचा प्रश्न ऐकून सुजलने मोठा सुस्कारा सोडला.
" तुम्ही हे सगळं का विचारत आहात."
" मला तुमच्याबद्दल सगळं जाणून घ्यायचं आहे कारण माझा निर्णय झाला आहे, मी तुमच्याशी लग्न करायला तयार आहे."
" काय?"
" हो."
" तुम्ही नीट विचार केलात? खरंतर मला या सगळ्यात गुंतायचं नव्हतं. माईची इच्छा किंवा मी सुखी व्हावं हा तिचा हट्ट! म्हणून मी तयार झालो होतो लग्नाला."
" हो अगदी विचारपूर्वक निर्णय घेतला आहे."
" तसंही माझ्यात, माझा विचार करावा असं काही नाही. शून्य आहे मी. स्वतःचाच शोध अजून लागला नाही, शोधतोय स्वतःलाच मी. डोळे बंद करून त्या अंधकारात स्वतःच्याच सावलीला शोधतोय मी. भूतकाळाची भुतं आजही माझ्या मानगुटीवर बसून मला छळत असतात. तेंव्हा तुम्ही पुन्हा एकदा विचार केलेला बरा."
" शुन्य...! असाल तुम्ही शून्य पण आवडेल मला या शुन्यासोबत जुडायला कारण शुन्य जर एखाद्या दुसऱ्या आकड्याबरोबर जोडला गेला तर त्या आकड्याची बढती होते किंवा त्याची किंमत वाढते."
" खरंच!"
" हे तर सर्वमान्य तथ्य आहे."
" तरीही तुम्ही पुन्हा एकदा विचार करावा."
" माझा विचार झालाय आणि मी त्यावर ठाम आहे."
" मग या सर्वमान्य तथ्याला आजमवायला काही हरकत नाही." सुजलच्या या वाक्यावर ऊर्जा गोड लाजली.
" मला तुमच्याबद्दल सगळं जाणून घ्यायचं आहे."
" काय सांगू, तो एक अस्त व्यस्त करणारा अनुभव होता. अशा प्रकारचं उत्पीड़न बौद्धिक, मानसिक, शारीरिक, सामाजिक, मनोवैज्ञानिक प्रत्येक स्तरावर परिणाम करतं आणि ते सगळं सात आठ वर्षाच्या मुलासाठी खूप असहनीय होतं."
" कोणी केलं?"
" माझी माई तिला तू ओळ्खतेसच. खरंतर ती माझी नात्याने आत्या. घरी गडगंज श्रीमंती पण मुलबाळ नाही म्हणून त्यांनी मला मी पाच वर्षांचा असताना दत्तक घेतलं आणि माझी आई झाली पण तिचा नवरा माझा बाप होऊ शकला नाही. त्यानेच..."
" म्हणजे स्वतःच्याच दत्तक पुत्रासोबत. तुम्ही त्यावेळी हे कोणाला सांगितलं का नाही.?"
" लहान नकळत वय, मनात भिती. त्या नराधमाने 'हे असं सगळ्याच लहान मुलांसोबत घडतं पण इतर मुलं हे कोणाला सांगत नाहीत. कोणाला सांगितलं तर आई बाबा मरतात.' अशी दहशत त्याने मनात निर्माण करवली होती. मग कोणाला सांगणार?"
" तुमच्या खऱ्या आई बाबांना तरी सांगायचं होतं ना."
" एकदा आईला मी विचारलं होतं,'आई मी इथेच राहू का?' तिने जवळ घेतलं, लाड केले आणि म्हणाली,'का, तिथे मन लागत नाही का? अरे तू किती भाग्यवान आहे. इतक्या चांगल्या, श्रीमंत घरात तुझं पालन पोषण होत आहे. बाबांना पाहिलंस का? दोन वेळच्या जेवणासाठी किती कष्ट करावे लागतात. माझं नशीब तुझ्या माईसारखं नाही ना रे! तुझी माई तुझ्या भावंडांना काही कमी पडू देत नाही. नशीब काढलंस रे.' आईच्या या समजावण्यावर काय बोलणार होतो पुढे. माईंचा नवरा त्याला मी मामा म्हणायचो, माझ्यासोबत चुकीचं वागायला सुरवात केल्यानंतर माझ्या भावंडांना भरभरून कपडे, खेळणी, खाऊ आई बाबांना आर्थिक मदत याचा ओघ त्याने वाढवला. बाहेरच्या जगात तो देव माणूस होता. त्याची सगळ्या नातेवाईकांमध्ये एक वेगळीच वट आणि छाप होती. त्यामुळे सहसा या गोष्टीवर कोणी विश्वास ठेवला नसता."
" बाप रे, भयानक आहे हे सगळं. मग यातून बाहेर कसे पडलात.?"
" शाळेमध्ये अभय नावाचा माझा एक मित्र होता. तो माझ्यापेक्षा दोन वर्षांनी मोठा होता. सगळं असह्य झाल्यावर मी त्याला सांगितलं. तो ओरडला आणि म्हणाला, 'सुजल तू बेवकूफ़ है क्या? तेरे मामा को दो लात रसीद कर. बुआ मेरा मतलब तेरी माई को बता. बेवकूफ़, किसीको बताने से मां-बाप नहीं मरते. चीख-चिल्ला, शोर मचा. तू कहें तो मेरे बडे भाई और उसके दोस्तो से चार जूते मरवा दूं।' त्याने मला हिम्मत दिली आणि मग एका रात्री मामा माझ्याजवळ आल्यावर मी त्याच्या दंडाला इतक्या जोरात चावलो की तो वेदनेने तडफडू लागला. ओरडू लागला. जोवर माई येत नाही तोवर मी त्याला सोडलंच नाही. तो चावा इतका तीव्र होता की त्याच्या दंडाचा टवका निघाला. माझा सगळा राग, तडफड, आक्रोश मी त्यातून व्यक्त केला होता."
" बाप रे! हे सगळं पाहून माईंची काय अवस्था झाली असेल. कल्पना देखील करवत नाही."
" माईंच्या नजरेतल्या आदर्श पुरुषाचं हे सर्वात किळसवाण रूप होतं. ती दहशतीने आणि अविश्वासाने फक्त त्यांच्याकडे पाहत राहिली. जेंव्हा ती शुद्धीवर आली तेंव्हा हात पकडून ओढत ती मला तिच्या खोलीत घेऊन गेली. त्यानंतर त्या दोघांमध्ये काय बोलणं झालं ठाऊक नाही पण इतकंच समजत होतं की त्यानंतर दोघे अनोळखी असल्यासारखे वागू लागले होते. अशिक्षित माईमध्ये इतकी दृढता कोठून आली होती माहीत नाही. माईंच्या नजरेतून उतरल्यानंतर ते पाश्चातापाच्या आगीत जळत होते की त्यांना आत्मग्लानी होत होती काही कळत नव्हतं पण त्यानंतर त्यांची तब्येत खालावत गेली आणि एक दिवस ते त्यांच्या खोलीत मृत अवस्थेत सापडले."
" किती सोसलं तुम्ही आणि माईंच्या हिमतीची दाद द्यायला हवी."
" ती भूतकाळातील दृश्य कधीच धूसर झाली नाहीत. त्या दृश्यांचा विस्तार तोडून टाकणारा असतो. त्या घटना, तो मामाचा चेहरा आज प्रत्येक व्यक्तीत दिसतो आणि मग मी हतप्रभ होऊन जातो. ती मजबूत पकड त्यातून मी आजही सुटू शकलो नाही."
बोलता बोलता सुजलचे डोळे भरून आले.
ऊर्जाने त्याचा हात हातात घेतला आणि त्याला आश्वस्त केलं,
" आता काही वाईट होणार नाही. इतके दिवस तुम्ही एकटे लढत होता आता मी तुमच्यासोबत आहे. डोन्ट वरी!"
" या जगात सहानुभूती देणारे, कीव करणारे असंख्य आहेत पण सहयोग करणारे, साथ देणारे खूप कमी. खरं सांगू जीवन म्हणजे काय हे कळण्याच्या वयात आलेल्या ह्या भयाण अनुभवानंतर कोणावर विश्वासच उरला नाही. त्यामुळे खूप एकटा पडलो. जगताना आपल्या मनावर कळत-नकळत संस्कार होतात. चित्रविचित्र माणसे भेटतात, वाट्याला जे काही अनुभव येतात, त्यातून जीवनाचा खरा अर्थ कळतो.
एकदा मी कुठे तरी वाचलं होतं, 'काटकीचे एकाकीपण तिला मोडून दूर करता येते. पण माणसाला कसे मोडायचे? कारण माणसाला मोडता येत नाही, पण त्याचे पुस्तकांशी नाते जोडता येते, एकाकीपणा दूर करता येते. पुस्तकांची संगत जगण्याला गंध, सूर देते.' आणि खरंच या पुस्तकांनीच मला आजवर तारलं. मी पुस्तकांशी गट्टी जमवली."
" ग्रेट!" ऊर्जा सुजलच्या बोलण्याने भारावली होती.
" मानवाच्या मनोधारणेत बदल करण्याचे सामर्थ्य पुस्तकांच्या पानात दडलेले असते, असे मला वाटते. पुस्तकांच्या जगात शिरले की मनावरचे मळभ दूर होते. कित्येक पु्स्तकांनी माणसाचे बोचरे जीवन हसरे केले आहे."
" आता मी तुमच्या सोबत आहे."
" अस्स! तर मग घरी जाऊन माईला सांगायला हवं."
" काय?"
" हा शून्य एका अंकासोबत जोडला गेला आहे म्हणून."
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
16/1/2024
तर माझ्या वाचक मित्रमैत्रिणींनो तुम्हाला ही कथा कशी वाटली हे सांगायला अजिबात विसरू नका. असेच आणखी ब्लॉग वाचायचे असल्यास माझ्या मधुनिता या फेसबुक पेजला नक्की follow करा. कथा आवडल्यास लाईक, कमेंट आणि लेखकाच्या नावासहित शेअर करा.
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही