©️ मधुनिता
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
मुहूर्त...! आईपणाचा
कडेवर दोन तीन वर्षाचं लहानगं लेकरू, मळकट कपडे, केस पिंजारलेले, पोट नगाऱ्यासारखं वाढलेलं बहुतेक पुन्हा सात आठ महिन्यांची गरोदर असावी. हातात फुग्यांच्या दोऱ्या पकडून ट्रॅफिक सिग्नलवर येणाजाणाऱ्याला फुगे विकत घेण्यासाठी विनंती करणाऱ्या फुगेवालीला पाहिलं आणि नकळत नेत्राने हळुवार आपल्या पोटावरुन हात फिरवला.
" किती सहज आहे ही ह्या अश्या अवघडलेल्या अवस्थेतदेखील. कुठे होत असेल बरं यांच बाळंतपण, एखाद्या खोपटात की एखाद्या रस्त्याकडेच्या पालात. पाहिला जात असेल का मुहूर्त, जन्मवेळ, जन्मनाव यांच्याही लेकरांचं." तिच्याकडे पाहत ती मनातल्या मनात विचार करत होतीच की,
" मला वाटलं डॉक्टर सिझेरियन वगैरे करायला सांगतील पण नाही ते बोलले सगळं व्यवस्थित आहे. नॉर्मल डिलिव्हरी होऊ शकते."
शेखरच्या आवाजाने ती भानावर आली. त्याच्या आवाजातला नाराजीचा सूर तिला कळत होता. पण ती काहीच बोलली नाही. इतक्यात सिग्नल हिरवा झाला आणि त्याने गाडीचा वेग वाढवला तशी नेत्रा त्या फुगेवालीला वळून पाहू लागली. दोघींची नजरानजर झाली, नेत्रा तिच्याकडे पाहून गोड हसली. वाटेत दोघे एकमेकांशी एका अक्षराने बोलले नाहीत. नेत्रा तिच्याच विचारात गुंग होती. आईंना आपलं म्हणणं कसं पटवून द्यावं याचाच विचार ती करत होती. त्याचं झालं काय की...
चार दिवसांपूर्वी वासंतीबाई म्हणजेच नेत्राच्या सासूबाई शेजारच्या देसाई कुटुंबात त्यांच्या नातवाच्या बारशाला गेल्या होत्या. तिकडून आल्यापासून त्या खूप उत्साहात होत्या.
" नेत्रा तुला माहिती आहे. अगं, ते बाळ आहे ना त्याचा आणि त्याच्या आईबाबांच्या लग्नाचा वाढदिवस एकाच दिवशी येतो." खूप उत्साहात त्या नेत्राला सांगत होत्या.
" किती छान योगायोग जुळून आला." सासूबाईंचं बोलणं ऐकून नेत्रा बोलली.
" अगं योगायोग वगैरे काही नाही. सिझेरियनमुळे आजकाल हे सगळं शक्य आहे. आपण आपल्या मर्जीप्रमाणे बाळाला कोणत्याही दिवशी जन्म देऊ शकतो. दिवस भरले की चांगला मुहूर्त बघून जायचं दवाखान्यात म्हणजे झालं." त्यांनी नवीन माहिती पुरवली.
" मला काय वाटतं नेत्रा, पुढच्याच महिन्यात तुला नऊ महिने पूर्ण होतील. आपण बाळंतकळा सुरू व्हायची वाट नाही पहायची. अगं, पुढच्याच महिन्यात शेखरचा वाढदिवस नाही का? त्याच दिवशी शेखरचं बाळ जन्माला आलं तर... काय म्हणतेस? आपण पण सिझेरियन करू तुझं."
सासूबाईंचं बोलणं ऐकून नेत्रा अवाक झाली. हे आता नवीन खूळ कुठून शिरलं डोक्यात.
" अहो आई, याला बाळ जन्माला येणं नाही म्हणत. आपण त्याला जबरदस्ती वेळेआधी या जगात आणतोय." नेत्रा हसत हसत म्हणाली.
" ते काही नाही माझं ठरलं. आपलं बाळ पण मुहूर्तावरच जन्माला येणार. शेखरला ऑफिसमधून येऊ दे. त्यालाही हे ऐकून खूप आनंद होईल."
वसंतीबाईंनी सगळ्यांना गृहीत धरून सगळ्या गोष्टी स्वतःच ठरवून टाकल्या होत्या. यावर नेत्राने त्यांना खूप समजावलं पण त्या काही ऐकायला तयार नव्हत्या. आता शेखर आणि बाबाच आईंना नीट समजावू शकतील या विचाराने शेवटी तिने आपले हात टेकले.
रात्री जेवताना वसंतीबाईंनी हा विषय काढला. त्यांचं म्हणणं ऐकून शेखर जाम खुश झाला. हे नेत्रासाठी अनपेक्षित होतं. पण प्रकाशरावांना काही आवडलेलं दिसत नव्हतं.
" वेडी आहेस का वसू, आता हे नवीन खूळ कुठून शिरलं तुझ्या डोक्यात आणि शेखर तू आपल्या आईला समजवायचं सोडून खुश कसला होतोय." प्रकाशराव दटावणीच्या सुरात बोलले.
" बाबा अहो, यात चुकीचं काय आहे? माझं बाळ माझ्याच वाढदिवशी जन्माला आलं तर छानच आहे की. मला तर यात काही गैर वाटत नाही." शेखर आईची बाजू घेत बोलला.
" अरे!!! बाळ जेव्हा नैसर्गिकरित्या आईच्या गर्भातून बाहेर येतं, तोच खरा चांगला मुहूर्त... जन्मतःच ते बाळ स्वतःची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवून बाहेर येतं आणि सगळ्यात महत्वाचं म्हणजे नेत्रा...! तिला काय वाटतं. तिचा विचार कोणी घेतला का, तिला बाळाला जन्म कसा द्यायचा आहे? हा निर्णय सर्वस्वी नेत्राचा असायला हवा. तुम्ही दोघेच ठरवून मोकळे झालात." प्रकाशराव आता चिडले होते.
" तिला काय विचारायचं. तिच्यासाठी चांगलंच आहे की त्या जीवघेण्या बाळंतवेणा तिला सहन कराव्या लागणार नाहीत. काय गं नेत्रा बरोबर ना." वासंतीबाईंनी नेत्राकडे पाहिलं.
" नाही आई, मला सिझेरियन नाही करायचं. मला त्या कळा अनुभवायच्या आहेत. त्या वेदना सहन केल्यानंतर मिळणारं बाईपणाचं, आईपणाचं सुख अनुभवायचं आहे. त्या इवल्याशा पांढऱ्याशुभ्र कापसासारख्या मऊसूत गोळ्याला कुशीत घेऊन ते सारं झालेलं दुःख विसरायचं आहे. मला त्या अनुभवातून जायचं आहे." नेत्राने आपलं मत मांडलं.
" ते काही नाही, माझं आणि शेखरचं ठरलं. माझं नातवंड मी ठरवलेल्या मुहूर्तावरच जन्माला येणार." वासंतीबाईंच्या या निर्णयाला शेखरने हामी भरताचं त्या तरातरा आपल्या खोलीत निघून गेल्या.
" ह्या बाईच्या अवाजवी मागण्या आणि इच्छांची वेळीच लगाम खेचली तर ठीक नाहीतर ही काय करेल सांगता येत नाही." प्रकाशराव नेत्राकडे पाहत बडबडले.
" आलं घर चला, उतरा."
" नेत्रा, लक्ष कुठं आहे तुझं. घर आलं." शेखरने तिला थोडं हलवताच तिच्या विचारांची शृंखला तुटली. आईंना कसं आणि काय सांगायचं या विचारातच ती घरात घुसली.
" काय झालं, काय म्हणाले डॉक्टर? मला माहिती आहे, डॉक्टरांनी सिझेरियनच सांगितलं असेल करायला."
नेत्रा आणि शेखरला परत आलेलं पाहून वासंतीबाई अति उत्साहात डॉक्टरांनी काय सांगितलं हे विचारत होत्या.
" असं काहीही नाही, आई. सगळं ठीक आहे नॉर्मल. नॉर्मल डिलिव्हरी होऊ शकते. काहीही अडचण येणार नाही असं डॉक्टरांनी सांगितलं आहे." शेखरने आईला हे सांगताच त्या बोलायला तोंड उघडणार इतक्यात प्रकाशराव तिथे आले.
" काय राणीसरकार, सराफाकडे जायचं का? दागिने पॉलिश करायला द्यायचे म्हणत होता. सुनेच्या डोहाळेजेवणात, नातवंडाच्या बारशात मिरवायचं आहे ना. काढले का सगळे दागिने कपाटातून बाहेर."
प्रकाशरावांनी वसूला विचारताच त्या लगबगीने खोलीत गेल्या आणि दागिन्यांचा डबा बाहेर घेऊन आल्या.
" हो सगळे दागिने बाहेर काढले पण मेल्या ह्या पाटल्या काही हातातून निघायचं नाव घेईनात. आम्ही दोघी प्रयत्न करून थकलो. तुम्ही थोडी मदत करता का? बघा तुम्हाला तरी काढता येतात का?" वासंतीबाई प्रकाशरावांच्या पुढ्यात जाऊन बसल्या.
" बरचं बाळसं आलयं वासंतीबाई तुम्हाला. लग्न झालं तेंव्हा कशा अगदी चवळीच्या शेंगेसारख्या होता. चवळीच्या शेंगेचा आता फुगून टम्म भोपळा झालाय."
प्रकाशरावांनी खिल्ली उडवताच, "काही तरीच तुमचं आपलं," म्हणत वसंतीबाईंनी लाजत तोंडाला पदर लावला.
" आई गं, अहो थोडं हळू किती जोरात ओढताय. हाताला लागेल ना माझ्या. हळूहळू काढा." पाटली हातात रुतताच वासंतीबाई वेदनेने कळवळल्या.
" नेत्रा तो आतला कटर घेऊन ये. आता कापुनच काढावी लागेल."
" अहो, काहीतरीच काय बोलताय. माझ्या आईने दिलेल्या पाटल्या आहेत या. मी अशी बरी तोडू देईन तुम्हाला. हळूहळू काढा. थोडं दुखलं तर सहन करेन मी." वासंतीबाई रागाने पाहत बोलल्या.
" अगं, त्यात काय एवढं. जोडून घेऊ की आपण पुन्हा." प्रकाशरावांनी उपाय सुचवला.
" नाही अजिबात नाही. अहो डाग पडतो तिथे आणि परत बाजूने तुटायची भीती ती वेगळी." वासंतीबाई हातातल्या पाटलीला कुरवाळत होत्या.
" ही पाटली तुटलेली तुला चालत नाही. हिचा तू इतका विचार करतेस. ही काढताना थोडा त्रास तुला झालेला चालेल मग त्या नेत्राच पोट फाडून बाळ बाहेर काढायचं तू ठरवलं तेंव्हा तिचा विचार तू केलास का?"
प्रकाशरावांनी नजर रोखून वासंतीबाईकडे पाहताच त्यांनी आपलं तोंड फिरवलं.
" आता बाळाचा आणि पाटलीचा काय संबंध." वासंतीबाई तणतणत होत्या.
" संबंध तसा काहीच नाही पण जर तू या निर्जीव दागिन्याला तुटलेलं पाहू शकत नाहीस. ह्या पाटलीची एक विशिष्ट जागा आहे तुझ्या मनात. तिच्यात भावनिक दृष्ट्या गुंतली आहेस तू. अगं, नेत्रा तर मग एक माणूस आहे. तिच्या मनाचा, भावनांचा आदर करायला नको का?"
प्रकाशरावांच बोलणं ऐकून वसंतीबाईंनी मान खाली घातली.
" मागील दोन वर्षांपूर्वी आपली ऋतू आली होती बाळांतपणाला त्यावेळी फक्त सिझेरियन हा शब्द ऐकताच तुझी भीतीने गाळण उडायची. सगळं नॉर्मल व्हावं, लेकीचं बाळंतपण सुखरूप पार पडावं म्हणुन जीवाचा किती आटापिटा करून घेत होतीस. मग आता नेत्राच्या बाबतीत हा दुजाभाव का? ऋतू आपली मुलगी होती आणि नेत्रा सून आहे म्हणुन का?" प्रकाशरावांनी वासंतीला प्रश्न केला.
" अहो, असं काय म्हणताय. मी लेक आणि सून असा भेदभाव कधीच केला नाही, हे तुम्हालाही चांगलंच ठाऊक आहे आणि या पुढे ही माझ्याकडून असा भेदभाव होणार नाही. मला त्यावेळी माहीत नव्हतं की सिझेरियन मुळे आपल्याला हवं तेंव्हा, हव्या त्या मुहूर्तावर बाळ जन्माला घालता येतं. मला आधी वाटायचं सिझेरियन म्हणजे खूप काही भयंकर आहे. आई आणि बाळाच्या जीवाला धोका आहे म्हणून सिझेरियन करतात पण आज काल तर लोक सर्रास हे ऑपरेशन करतात."
" हल्ली नैसर्गिक डिलिव्हरीची कोण वाट पाहत नाही. चांगला मुहूर्त पाहून लोक ऑपरेशन करून मोकळे होतात. काहीजण तर ज्योतिष्याकडून मुहूर्त काढून येतात आणि त्याच वेळी डिलिव्हरी झाली पाहिजे असे सांगतात. चौदा फेब्रुवारी, सव्वीस जानेवारी, पंधरा ऑगस्ट, एक मे किंवा एखाद्या नेत्यांची जयंती या दिवशीही लोक डिलिव्हरी करवून घेतात असं त्या दिवशी देसाई वहिनी सांगत होत्या. " वासंतीने आपली बाजू मांडली.
" अगं लोकांनी गळ्यात सरी घातली म्हणुन आपणही दोरी घालायची का?"
" खरं तर बाळंतपणात काही अडचण आली तरच सिझेरियनचा निर्णय डॉक्टर घेतात. मग त्यात त्या बाळाची अयोग्य शरीरस्थिती असू शकते, जुळं वा तिळं असणं, आईचा रक्तदाब, मधुमेह, वय जास्त असणं किंवा आई किंवा बाळाच्या जीवाला धोका असणं यासारखे अन्य काही आरोग्याशी निगडित प्रश्न असतील तरच अशा शस्त्रक्रिया केल्या जातात."
" आज काल झालंय काय ना, सिझेरियन करणारे डॉक्टर आपापली शस्त्रे सांभाळत घडय़ाळाच्या काट्याकडे पाहात मुहूर्ताची वेळ साधतात आणि एकदा का ते बाळ मुहूर्तावर जन्माला आलं, की आई बाप कृतकृत्य होत त्याच्या भवितव्याबद्दल निश्चिंत होतात." प्रकाशराव आवेशात येऊन आपलं म्हणणं पटवून द्यायचा प्रयत्न करत होते.
" बरोबर बोलताय तुम्ही, पटतंय मला तुमचं म्हणणं." वासंतीबाईं प्रकाशरावांकडे पाहत म्हणाल्या.
" विज्ञानाने आज खूप प्रगती केली आहे. भविष्यात त्याचा योग्य उपयोग झाला तर ठीक नाहीतर त्याचा दुरुपयोग केला तर याचे भयंकर परिणाम भोगावे लागणारच."
" मुलं मुहूर्तावर जन्माला घालणं आजकाल ही फॅशन झाली आहे. नेत्राला काहीही त्रास नसताना, मुळात तिची इच्छा नसताना तिला गृहीत धरून आपल्या हौसे पोटी तिच्यावर जबरदस्ती एखादा निर्णय का लादायचा."
प्रकाशरावांच बोलणं ऐकताना वासंतीच्या चेहऱ्यावरचे भाव क्षणाक्षणाला बदलतं होते. त्यांचं म्हणणं तिला पटलेलं दिसत होतं. त्यांनी वळून नेत्राकडे पाहिलं आणि...
" नेत्रा मला माफ कर बाळा, थोड्या वेळासाठी मी थोडी स्वार्थी झाली होते. तुझा विचारच नाही केला."
वसंतीबाईं असं बोलताच नेत्राने त्यांना घट्ट मिठी मारली.
विज्ञानाने मानवी जीवनात अनेक बदल घडवून आणले आहेत, तरीही श्रद्धा आणि अंधश्रद्धा यामधील सीमारेषा काही पुसट व्हायची दिसत नाही. विज्ञानाने प्रगती करीत नैसर्गिक बाळंतपणाला सिझेरियनचा मार्ग दाखविला. पण आता तर यासाठीही चांगला दिवस, वेळ आणि नक्षत्र पाहण्याची मानसिकता वाढताना दिसत आहे.
काही डॉक्टर या प्रकाराला विरोध करत असले तरी केवळ रुग्णाच्या व त्याच्या नातेवाइकांच्या आग्रहामुळे ज्योतिषाकडून शुभ मुहूर्त काढूनच बाळाला जन्म देण्याच्या प्रकारात दिवसेंदिवस वाढ होत आहे.
स्त्रियांनाही वेदनारहित प्रसूती हवी असते. त्यातून मग वेदनारहित सिझेरियन करण्यात येते.
आई होण्याचा अनुभव प्रत्येक महिलेसाठी सर्वात सुखद असतो. मातृत्वसुख हे अनेक जबाबदाऱ्या सोबत घेऊन येते. आपली मुले निरोगी व सुखरूप असावीत, अशी प्रत्येक कुटुंबीयांची अपेक्षा असते. याच काळजीने सध्या ज्योतिषविद्येच्या आधारावर सिझेरियन होताना दिसत आहे. पण मुहूर्तापेक्षा आई आणि बाळाचे आरोग्य महत्त्वाचे आहे हे लोकांना कधी कळणार ठाऊक नाही.
समाप्त.
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
18/3/2021
फोटो - सौजन्याने गुगल
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.