© मधुनिता
© सुनिता मधुकर पाटील
घोटभर दूध
ती झपाझपा पावले टाकत गावच्या दिशेने निघाली होती. डोक्यावर भर मध्यान्हीचा सूर्य आग ओकत होता. अंगाची नुसती लाही लाही होत होती. रस्त्यावर कुठं चिटपाखरूही दिसत नव्हतं. सारी वाट ओसाड, भयाण आणि बोडकी वाटली तिला. पायात तुटकी पायताण कधी दम तोडेल सांगता येत नव्हतं.पण तिला कशाचीच पर्वा नव्हती. उराशी पाच सहा महिन्याचं तान्ह लेकरू कवटाळून तिने दोन तीन मैलाचा टप्पा पार केला होता. तिची नजर इकडे तिकडे भिरभिरत होती. तिच्या हातातल्या तान्हुल्यानं भुकेने टाहो फोडला होता.
तिला रस्त्याच्या कडेला एक घर दिसलं. तिने हिम्मत करून दार वाजवलं. दार उघडताच ती विनवणी करू लागली," आक्का, घोटभर दूध मिळलं का? लेकरू सकाळधरण उपाशी हाय."
" ये बाई जा, इथे आमचीच पंचाईत झाली आहे. या लॉकडाऊनमुळे एकतर बाहेर पडता येत नाही. तो दुधवालाही यायचा बंद झालाय. तुला कुठून देऊ." म्हणत त्या बाईने तिच्या तोंडावर दार आपटलं.
"आवं आक्का." बंद दाराकडे पाहत ती इतकंच पुटपुटली. घरातून निघाल्यापासून तिने तीन चार घरात विचारलं होतं पण तिच्या पदरी निराशाच पडली होती. तिचे डोळे भरून आले होते. तिच्या लेकराचा आकांत तिचं काळीज पिळवटून टाकत होता.
ती नवऱ्यासोबत सोलापूर कर्नाटक बॉर्डर वरच्या कुठल्यातरी गावातून पोट भरण्यासाठी इथे आली होती. ती आणि तिच्यासारखेच आणखी कितीतरी परिवार गावाबाहेर पालं टाकून राहत होती. मिळेल ते रोजंदारीवर काम करून कसंबसं तीन वेळच्या जेवणाची सोय होत होती.
रस्ता रुंदीकरणाच काम सुरू झाल्यापासून कंत्राटी पद्धती वर किशोर तिचा नवरा आणि ती दोघे रस्त्यावर दगड फोडणे, खडी, वाळू पसरवायच्या कामावर जात होते.
एखादं झाड पाहून त्याच्या सावलीत फाटक्या साडीची झोळी करून त्यात पिल्लाला निजवून ती काम करायची.
कोरोना आला आणि लॉकडाऊन मुळे रस्त्याचं काम थांबलं होतं. दुसरीकडे ही कुठे काम मिळेना. सगळंच ठप्प झालं होतं. पोटा पाण्याचा प्रश्न आ वासून उभा होता. जवळचे सगळे पैसे पण संपले होते.
आज सकाळी तर दूध संपल्यामुळे तिने बाळाला काय भरवायच म्हणुन रडत रडत पालातला कोपरा न कोपरा धुंडाळून काढला होता. एका कोपऱ्यात तिला प्लॅस्टिकच्या पिशवीत गुंडाळलेला बिस्किटचा पुडा दिसला. तिने घाईघाईत उघडून पाहिलं तर आत फक्त बिस्किटाचा चुरा होता तो ही मुंग्यांनी सगळी बिस्कीट पोखरून उरलेला. तिने रडत तोच चुरा साफ करून पाण्यात कालवून त्या लेकराला भरवला.
किशोर लांबून हे सगळं पाहत होता. " अगं संपे," तो इतकंच बोलला आणि डोक्याला हात लावून तिथेच मटकन बसला.
तो ही परिस्थितीपुढे हतबल होता.
" आवं, असं डोक्याला हात लावून बसून कसं चाललं बरं. कायतरी जुळणी कराया पायजी. आपलं ठीक हाय ओ, एक येळ उपाशी राहून दिस काढू पण ह्या लेकरांचं काय? जवळचा सारा पैका बी उडालाय. आता ही लेकरू झोपतनं उठलया. त्याला पाजाया दूध नाय घरात. हुत नव्हतं तेवढं दुधाच भगूल खंगाळून त्याला पाजून निजवलं हुत. आता उठल्यावर त्याला ह्यो बिस्किटाचा चुरा आन पाणी..." डोक्याला हात लावून विचार करत बसलेल्या किशोरकडे पाहत ती रडत रडत बडबडत होती.
" ठीक हाय, येतो जरा बाहेरनं, कुठं काम धंदा मिळतुय का बघतु. नायतर मुकदमा कडणं पैशाची उचल घेतो. फेडू पुन्हा येतील तसं दमादमानं." म्हणत तो घरातून बाहेर पडला.
" आय, बानं नाव संपदा ठेवलंय पण घरात कधी धन संपदा नांदलीच नाय. लक्षुमीन जणू पाठच फिरवली हाय आमच्याकडं." ती स्वतःशीच बोलत होती.
किशोर बाहेर पडताच तिने ही बाळाच्या दुधापुरती तरी कुठे सोय होतेय का ते पाहण्यासाठी भर उन्हातान्हात बाहेर पडली होती. वाटेत तिने दोन तीन घरात दुधाची मागणी केली पण कोणीच तिला मदत केली नाही.
कुशीतलं बाळ रडून रडून बेजार होऊन झोपलं होतं. तिने एक नजर त्याच्यावर टाकली आणि तशीच गावच्या दिशेने चालायला सुरुवात केली.
" ये बाई, कुठं निघालीस. घरी जा, साऱ्या देशात महामारीन थैमान घातलंय. घरा बाहेर पडू नका." म्हणत रस्त्यात तिला एक दोन ठिकाणी पोलिसांनी अडवलं देखील होतं.
" व्हय व्हय!!! सायेब, ह्या महामारीत मरू की जगू ते काय ठावं नाय पण त्या आधी ह्या पोटाच्या आगीत जळून राख नाही झालू म्हंजी मिळवलं." म्हणत ती पुढे चालू लागली. सगळ्यांना तिच्यात एक मळकट, फाटक्या, ठिगळ लावलेल्या साडीत भिकारीन दिसत होती पण तिच्यातील आईला कोणीच पाहू शकल नव्हतं.
ती काही अंतर चालून गेल्यानंतर तिला रस्त्यावर गावच्या दिशेने येणारा एक पांढरा पातळ ओघळ दिसला. वर वर बघता तो दुधाचा लोंढा वाटत होता. त्याच्याकडे पाहत पाहत ती तशीच पुढे सरकली. त्या पांढऱ्या पाण्याने रस्ता, रस्त्याच्या आजूबाजूचे खड्डे भरले होते. काही खड्डे मातीने गढूळ दिसत होते तर एखादा पांढरा शुभ्र. इतक्यात एक इसम मोटरसायकल वरुन जाताना तिला दिसला. तिने त्याला थांबवत विचारलं,"दादा, हे काय हाय ओ, इतकं पांढर पाणी. गावाकडनं लोंढा येताना दिसतुया."
" अगं, हे दूध हाय ...ते दुधाला जास्त भाव मिळत नाय. सरकारच डोळ उघडावं म्हणुन समद्या कार्यकर्त्यांनी मिळून दूध आंदोलन केलंय. दोन दुधाचं टँकर रस्त्यावर रितं केल्यात. पुलिसांची गस्त वाढलीया बघ उग हिकडं तिकडं फिरत बसू नगं. घरला जा," म्हणत तो निघून गेला.
दुधाचं आंदोलन, विचार करत ती आणखी चार पावले पुढे गेली. पायाच्या टाचा उंचावून दुधाचा टँकर कुठे दिसतोय का ते पाहण्याचा निष्फळ प्रयत्न तिने केला. नंतर तिला काय सुचलं कोणास ठाऊक ती एका दुधाने भरलेल्या डबक्या शेजारी जाऊन बसली. हाताचाच चमचा करून ती आपल्या मुलाला मांडीवर नीट निजवून त्या डबक्यातलं वरवरचा कचरा बाजूला सारत दूध पाजू लागली. ते लबाड लेकरू देखील मिटक्या मारत मारत दूध पोटात रिचवू लागलं. त्याला पोटभर दूध पाजून झाल्यानंतर तिने आजूबाजूला पाहिलं. एक प्लॅस्टिकची पिशवी तिला थोड्या अंतरावर पडलेली दिसली. त्या छोट्या चिमुकल्याला तिथेच बाजूला खाली झोपवून तिने ती पिशवी उचलून घेत तिला आपल्या मळक्या पातळाने आतून बाहेरून पुसून स्वच्छ केली आणि ओंजळीने त्यात दूध भरायला सुरवात केली. पिशवी गच्च भरल्यानंतर मुलाला उचलत तिने घरचा रस्ता धरला.
घरची वाट तुडवताना ती देवाकडे एकच प्रार्थना करत होती,"देवा हे दुधाचं आंदोलन असचं काही दिवस चालू राहूदे. निदान कामधंदा मिळेपर्यंत तरी... म्हणजे माझ्या पिलाला पोटभर दूध तर मिळेल."
दूध आंदोलनामध्ये हजारो लिटर दुधाचे पाट वाहिले गेले. कुठे आंदोलकांनी दुधाने अंघोळ केली, तर कुठे शिवलिंगावर दुधाचा अभिषेक केला गेला, तर कुठे रस्त्यावरच दुधाचे टँकर रिते करण्यात आले. चार महिने लॉकडाऊनमध्ये पोटाला चिमटा काढून पोटाची खळगी भरणारे असंख्य संपदा आणि किशोर आजूबाजूला वावरत असताना आंदोलकांना गोरगरिबांची आठवण का झाली नाही. वृद्धाश्रमातील जेष्ठ नागरिक, अनाथाश्रमातील लहान लहान मुले त्यांना का आठवली नाहीत.
एकीकडे आपल्या तान्हुल्याची भूक भागवण्यासाठी बाहेर पडलेल्या माऊलीला पोलिसांच्या नियमांचा दंडुका होता तर दुसरीकडे आंदोलनाच्या नावावर नियम मोडणाऱ्या आंदोलकांना कोणतेच नियम नाहीत हे असे का?
कोरोना एक ना एक दिवस नक्की जाईल पण पाठीमागे काळीज पिळवटून टाकणाऱ्या खुणा मात्र कायमच्या सोडून जाईल.
तर माझ्या प्रिय वाचक मित्र आणि मैत्रिणींनो ही कथा आपल्याला कशी वाटली ते कंमेंट बॉक्समध्ये सांगायला विसरू नका.
समाप्त
6/10/2020
© सुनिता मधुकर पाटील
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.
Touching truth
ReplyDelete