मधुनिता
बंध... अबोल नात्याचे - भाग १
गेटचा आवाज आला म्हणून सायलीने खिडकीतून डोकावून पाहिलं. एक अपरिचित व्यक्ती गेट उघडून आत येताना तिला दिसली. तिने हळूच जाऊन बेल वाजायच्या आतचं दार उघडलं.
" वासंतीजी आहेत का? "
दारात उभ्या आगंतुकाने हे विचारताच सायली एकदम आश्चर्यचकित झाली. साठ पासष्टीच्या आसपासचं वय, गोरा रंग, हातात सोन्याचा पट्टा असलेलं घड्याळ, उंची कपडे, त्याहीपेक्षा जास्त आश्चर्यकारक गोष्ट म्हणजे त्याने तिच्या आजीला तिच्या नावाने हाक मारणं.
तसं पाहता मागील एक महिन्यापासून घरी नातेवाईकांची, परिचितांची वर्दळ वाढली होती. नेहमीच काकी, आत्या, मावशी, मामी, ताई अशा अनेक संबोधनांनी ओळखल्या जाणाऱ्या तिच्या आजीला आज पहिल्यांदाच कोणी तिच्या नावाने हाक मारली होती ते ही एखाद्या अपरिचिताने.
" वासंती.. आजी...! हो, आहेत ना. आपण कोण?" तिने आश्रयाने त्यांना विचारलं. तो कोण आहे हे जाणून घेतल्याशिवाय तरी ती आजीला काय सांगणार होती.
" त्यांना सांगा कारवारचे धर्माधिकारी आले आहेत."
सायलीने त्यांना घरात घेतलं. पंखा लावला, पाणी दिलं, बाहेर ऊन्ह मी म्हणत असताना त्यांना बाहेर दारात ताटकळत उभं ठेवणं तिला रास्त वाटलं नाही.
" आपण बसा, मी आजीला बोलावते." ती आजीच्या खोलीकडे जायला निघाली.
जवळपास महिन्याभराच्या धावपळ आणि धकाधकीनंतर मागील चार पाच दिवसांपासून घरातील वातावरण थोडं निवळून पूर्वपदावर आलं होतं. तिचे बाबा राजेश ऑफिसला गेले होते तर लहान भाऊ संकेत कॉलेजमध्ये, आई उमा सकाळपासूनच्या धावपळीनंतर दुपारी वामकुक्षी घेत होती. तिला झोप येत नसल्यामुळे ती ड्रॉईंग रुममध्ये टीव्हीचे वेगवेगळे चॅनेल्स बदलत उगीचच टाईमपास करत होती इतक्यात तिने खिडकीतून गेट उघडून या अपरिचित सज्जनांना आत येताना पाहिलं होतं. बेल वाजली तर आई आणि आजीची झोपमोड होईल या विचाराने तिने घाईघाईने आधीच दार उघडलं होतं.
सायलीने आजीच्या खोलीत डोकावून पाहिलं. ती जागीच होती. भिंतीवर लावलेल्या आजोबांच्या फोटोकडे ती एकटक पाहत होती. सायलीने पाठीमागून जाऊन हळूच तिच्या गळ्यात आपले दोन्ही हात टाकले आणि तिच्या गालावर आपले ओठ टेकवले. आजीला पाहताच तिला आजकाल हतबलतेची जाणीव व्हायची. तिच्या आतड्याला पीळ पडायचा.
" काय गं सायली, झोपली नाहीस. मला झोप येत नव्हती म्हणून असचं बसले होते." तिची चाहूल लागताच डोळ्यात आलेले अश्रू पुसत, उगीचंच खोटं हसू चेहऱ्यावर आणण्याचा प्रयत्न करत आजी म्हणाली.
" अगं आजी, तुला भेटायला बाहेर कोणीतरी आलं आहे." सायलीने सांगितलं.
" कोण आहे?" आजीने आश्चर्याने विचारलं. समाचाराला येणारे जवळपास सगळेजण येऊन गेले होते.
" अगं, कोणीतरी कारवारचे धर्माधिकारी आहेत." सायलीने खुलासा केला.
धर्माधिकारी हे नाव ऐकताच आजीच्या चेहऱ्याचे रंग क्षणात बदलले असं सायलीला जाणवलं.
" काय झालं आजी?" आजीला अस्वस्थ झालेलं पाहून तिने विचारलं.
" काही नाही. त्यांच्या चहा, नाश्त्याचं बघ, तोपर्यंत मी येतेच." क्षणभर आजोबांच्या फोटोकडे टक लावली आणि एक मोठा आवंढा गिळत आजीने सायलीला चहा नाश्त्याची तयारी करण्यास पाठवलं.
सायली चहा नाश्त्याचा ट्रे घेऊन ड्रॉईंगरूममध्ये पोहचणारच होती की आतलं दृश्य पाहून तिची पावलं दारातच थबकली. ती अपरिचित व्यक्ती आजीचे हात हातात घेऊन शांत बसला होती. तिच्यासाठी हे अनपेक्षित होतं. कोण आहे हा माणूस? एकतर मघाशी त्याने आजीला तिच्या नावाने हाक मारली आणि आता तिचे हात हातात घेऊन बसला आहे. यामुळे तिच्या मनात त्याच्याबद्दल कुतूहल निर्माण झालं. आजोबा गेल्यानंतर सांत्वनासाठी बरेच परिचित, नातेवाईक, घरी येऊन गेले परंतु अगदी जवळच्या व्यक्तिव्यतिरिक्त कोणी आजीला हात देखील लावला नव्हता. मग हा कोण आहे? असंख्य प्रश्न तिच्या मनात थैमान घालत होते.
सायलीने चहा नाश्त्याचा ट्रे टेबलावर ठेवला. त्या आगंतुकाने हळुवारपणे आजीचा हात आपल्या हातातून सोडवला पण आजी शांत बसून होती. जणू काही घडलंच नाही, एकदम निश्चल. ना कुठला संकोच ना काही लपवण्याचा प्रयत्न ना हात सोडवण्याची घाई.
सायलीला हे पाहून आश्चर्य वाटलं. कारण तिने आजीला नेहमीच एक कुलीन घरंदाज स्त्रीच्या रूपातच पाहिलं होतं. ना कधी कोणाशी चढ्या आवाजात बोलणं ना कधी थट्टा मस्करी. सगळ्यांशी अदबीने वागणंच ती जाणत होती.
आजोबांनी देखील कधी सर्वांसमोर आजीचा हात पकडलेला तिने पाहिला नव्हता पण आज आजी एकदम शांत बसली होती जसं की त्या माणसाने तिचा हात पकडणं एक सामान्य गोष्ट होती यात विशेष असं काही नव्हतं. कोण आहे हा माणूस आणि आजीचा आणि त्याचा काय संबंध? याच संभ्रमात ती थोडावेळ तिथे रेंगाळली.
थोड्यावेळाने आजीने तिच्याकडे पाहिलं. " तू इथे काय करतेयस, चहा नाश्ता दिलास ना! आता जा इथून." आजी काहीच बोलली नाही पण तिची नजर हेच सांगू पाहत आहे असं तिला वाटलं.
" आजी, आईला उठवू का?" आजी तिच्याकडे पाहत असताना सायलीने विचारलं.
" नाही नको." इतकंच संक्षिप्त उत्तर वासंतीने दिलं. आजीचं उत्तर ऐकून सायली तिथून निघून गेली.
साधारणतः सांत्वनाला आलेले लोक दहा पंधरा मिनिटं किंवा जास्तीतजास्त अर्धा तास थांबतात पण हे आलेले महाशय जवळजवळ दीड दोन तास थांबले होते. सायलीने कुतूहलापोटी चार दोनदा तिकडे डोकावून देखील पाहिलं. दोघही शांत बसून होते. दोघांमध्ये अगदी बारीक आवाजात थोडंच बोलणं होत होतं जणू काही त्या दोघांना व्यक्त होण्यासाठी शब्दांची गरजच नव्हती. बहुतेक त्या व्यक्तीचं तिथं असणंच आजीसाठी खूप मोठी सांत्वना होती.
आजी त्या आगंतुकाला दारापर्यंत सोडायला गेली. जाता जाता त्याने परत तिचा हात हातात घेतला आणि हलकेच दाबला. सायली एका कोपऱ्यात उभी राहून सगळं पाहत होती. आजी या महिन्याभरात पहिल्यांदाच कोणालातरी सोडवायला दारापर्यंत गेली होती. तो गेल्यानंतरही आजी बराचवेळ दारात उभी होती. आजी माघारी वळली. आजीचा सगळा चेहरा आसवांनी न्हालेला तिला दिसला. सायली हे पाहून आश्चर्यचकित झाली.
आजी तडक आपल्या खोलीत गेली आणि दार लावून घेतलं. सायलीला काही कळत नव्हतं. कोण होता हा माणूस, आजीशी याचा काय संबंध? सायलीच्या मनातील हे सारे प्रश्न अनुत्तरीतच राहिले.
आजीने याबाबत घरात कोणाला काहीच सांगितलं नाही. रात्री जेवतानादेखील आजी गप्पच होती. सायलीला वाटलं बाबा ऑफिसातून आल्यानंतर रात्री जेवताना तरी आजी त्या माणसाबद्दल काहीतरी बोलेल पण तसं काही घडलं नाही. सायलीचं कुतूहल तिला गप्प बसू देत नव्हतं. तिला एकदा वाटलं आजीला सगळ्यांसमोर विचारावं, " आजी तो दुपारी आलेला इसम कोण होता." पण आजीचा धीरगंभीर चेहरा पाहून तिला काही विचारू वाटलं नाही.
" आई बरी आहेस ना. तब्येत कशी आहे तुझी. जास्त त्रास करून घेऊ नकोस." राजेशनी म्हणजेच सायलीच्या बाबांनी आजीला विचारलं.
"हो, ठीक आहे मी," या व्यतिरिक्त आजी पुढे काहीच बोलली नाही. हा सायलीसाठी जणू एक संकेतच होता की हा विषय आता इथेच संपला. आठवडाभर सायलीच्या डोक्यात या विषयाने पिंगा घातला पण हळूहळू काळानुसार हा विषय मागे पडत गेला आणि थोड्याच दिवसात ती ही गोष्ट विसरूनदेखील गेली.
हळूहळू दिवस सरत होते. घरातलं वातावरण बऱ्यापैकी मूळपदावर आलं होतं. आजीने देखील आता आजोबांशीवाय जगण्याची स्वतःला सवय लावून घेतली होती. ती आता घरातल्या कामातही लक्ष घालत होती. कधी कधी ती खूप खुश असायची तर कधी एकटीच तासनतास आजोबांच्या फोटोकडे टक लावून अश्रू ढाळताना सायलीने पाहिलं होतं. आजोबा गेल्यानंतर आजीच्या जीवनात एक पोकळी आणि एकटेपण सायलीला नक्कीच जाणवत होतं.
" काय गं आजी तुझं आजोबांवर खूप प्रेम होतं ना."
एक दिवस सायली आजीच्या मांडीवर डोकं ठेवून उगीच लोळत होती. आजीला बराच वेळ गप्प बसलेलं पाहून सायलीने विचारलं.
" तुझ्या आजोबांचं माझ्यावर खूप प्रेम होतं." आजीने उत्तर दिलं. आजीचं उत्तर ऐकून सायली थोडावेळ गप्प झाली.
सायलीला आणखी एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवतं होती ती म्हणजे आजीचं सारखं फोनवर बोलणं. ती नेहमी फोनवर कोणाशीतरी बोलायची. कोण होतं विचारलं की नातेवाईकांची, परिचितांची नावे सांगायची.
सरत्या काळासोबत सायलीचं शिक्षण पूर्ण झालं आणि लग्न होऊन ती सासरी गेली. सारं काही सुरळीत चालू होतं.
एक दिवस अचानक आजी आजारी असल्याची बातमी सायलीला समजली. छातीत थोडी कळ आल्यासारखं जाणवलं आणि श्वास गुदमरायला लागला म्हणून डॉक्टरकडे नेलं तर हृदयविकाराचा झटका आला असं समजलं होतं. त्यामुळे त्यांना दवाखान्यात ऍडमिट केलं गेलं. त्यात हे म्हातारपण सगळ्यात मोठं आजारपण. सायली लगबगीने माहेरी आली. पाहते तर आजीची तब्येत एकदम ढासळली होती. मनाने देखील ती खूप खचली होती. दवाखान्यात आजीला भेटून सायली परत घरी जायला निघाली इतक्यात,
" सायली तुझा फोन देतेस का गं."
तिने सायलीच्या फोनवरून कोणाला तरी फोन केला आणि हळू आवाजात बोलू लागली. सायलीने जाणीवपूर्वक तिच्याकडे दुर्लक्ष केलं.
सायली घरी निघताना आजीने तिला जवळ बोलावलं आणि तिचा हात हातात घेत म्हणाली,
" उद्या दिवसभर तू इथे माझ्यासोबत थांबशील का?"
सायलीने आजीच्या डोळ्यात पाहिलं जणू आजी तिला विनवत होती असं तिला जाणवलं.
सायलीने आजीच्या गालावर आपले ओठ टेकवले आणि म्हणाली " हो आजी, नक्की मी उद्या दिवसभर इथे तुझ्याजवळ थांबेन." सायलीने आश्वस्त करताच तिने डोळे मिटून घेतले.
दुसऱ्या दिवशी सायलीने आज दिवसभर मी आजीजवळ थांबणार असल्याचं घरी सांगून टाकलं आणि सकाळी लवकरच आजीसाठी जेवण घेऊन ती दवाखान्यात गेली. सायली इकडच्या तिकडच्या गप्पा मारत आजीला जेवण भरवू लागली. पण आजीची नजर राहून राहून दरवाजाकडे जात होती. न राहवून सायलीने आजीला विचारलं.
" काय गं आजी कोणी येणार आहे का?"
" नाही रे बाळा, कोणी नाही. आता कोण येणार?"
आजीला जेवण भरवल्यानंतर ती पुस्तक वाचत बसली. पुस्तक वाचता वाचता कधी तिचा डोळा लागला तिला कळालं नाही. जेंव्हा तिला जाग आली तेंव्हा हळू आवाजात बोलण्याचे आवाज तिच्या कानी पडले. तिने हळूच डोळे उघडून पाहिलं तर आजीच्या उशाशी कोणीतरी बसलेलं तिला दिसलं. तिने लक्ष देऊन त्यांच्याकडे पाहिलं. त्यांना पाहताच तिला काही वर्षांपूर्वीची ती दुपार आठवली. ही तीच अपरिचित व्यक्ती होती. जी आजीला भेटायला आली होती. त्यांच्याशी ती अगदी मनमोकळेपणाने बोलताना सायलीला दिसली.
इतक्या वर्षाच्या एकटेपणानंतर या आगंतुकाशी बोलताना आजी एकदम निश्चिंत जाणवली. तिला खरंच मानसिक आधाराची गरज आहे याची जाणीव वाढत्या वयाबरोबर आणि आलेल्या अनुभवातुन सायलीला नक्कीच झाली होती. त्यामुळे ती गुपचुप उठून बाहेर निघून गेली. कोण आहे हा माणूस, आजीशी याचा काय संबंध? हे प्रश्न परत तिच्या मनात घर करू लागले. त्या माणसाविषयी परत तिच्या मनात कुतूहल निर्माण झालं पण आजीशी असलेले त्याचे भावनिक संबंध सायलीच्या मनाला समाधान देऊन गेलं.
कोणत्याही व्यक्तीला मग ती स्त्री असो अथवा पुरुष मानसिक, भावनिक आधाराची गरज दोघांनाही असते आणि गरज वयाच्या प्रत्येक टप्प्यावर जाणवत असते. आज आजीला त्या व्यक्तीशी निसंकोच बोलताना पाहून आजीच्या एकटेपणाची गहनतेची जाणीव सायलीला झाली होती.
त्यादिवशी ती व्यक्ती बराचवेळ आजीजवळ बसून होती. एक दोनदा जाऊन त्या दोघांना कशाची गरज तर नाही ना? हे देखील ती पाहून आली आणि परत येऊन रिसेप्शनजवळ असणाऱ्या खुर्चीवर पुस्तक वाचत विसावली. तिला त्या दोघांना त्यांचा वेळ द्यायचा होता. कारण आजीच्या चेहऱ्यावरचं समाधान तिच्यासाठी खूप महत्वाचं होतं.
बऱ्याच वेळानंतर सायलीला जाणवलं तिच्या समोर कोणीतरी येऊन उभं राहिलं आहे. तिने पुस्तकातून आपली नजर हटवून वर पाहिलं. तिच्यासमोर तीच अपरिचित व्यक्ती उभी होती. त्यांना पाहून ती उठून उभी राहिली. त्याने आपला हात तिच्या डोक्यावर ठेवला आणि तोंडातल्या तोंडात काहीतरी पुटपुटला. तिला वाटलं जणू ती व्यक्ती तिला भरभरून आशीर्वाद देत आहे. एका सकारात्मक ऊर्जेची, चैतन्याची जाणीव तिला होत होती. एक वेगळीच ऊब तिला त्या स्पर्शात जाणवत होती. ही अबोल नात्याची ऊब आणि त्याच्या चेहऱ्यावरचे शांत भाव तिला एक आत्मिक समाधान देत होतं.
तिला भरभरून आशीर्वाद देऊन ती व्यक्ती काहीच न बोलता तिथून निघून गेली.
कोण होती ती व्यक्ती? सायलीच्या प्रश्नांची उत्तरं तिला भेटतील का? पाहुयात पुढील भागात.
क्रमशः
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
25/10/2021.
फोटो - साभार गुगल
तर माझ्या वाचक मित्रमैत्रिणींनो तुम्हाला ही कथा कशी वाटली हे सांगायला अजिबात विसरू नका. असेच आणखी ब्लॉग वाचायचे असल्यास माझ्या मधुनिता या फेसबुक पेजला नक्की follow करा. कथा आवडल्यास लाईक, कमेंट आणि लेखकाच्या नावासहित शेअर करा.
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.