फोटो - साभार गुगल
© मधुनिता
सुनेची चौकट
" काय गं अवनी, काय झालं? अस्वस्थ दिसतेयस फार." चार पाच दिवसांपासून अस्वस्थ असलेल्या अवनीला पाहून शेवटी न राहवून रेवाने तिला विचारलं.
" काही नाही हो आई, सृष्टी आणि सुमेधचं लग्न होऊन जवळजवळ सहा महिने झाले. सृष्टी या घरात आल्यापासून फक्त आणि फक्त नुकसानच करत आहे. आता कालचचं घ्या ना! काल इतक्या महागड्या डिनर सेट मधली एक प्लेट फोडली. मागच्या आठवड्यात तुमची नवीन साडी इस्त्री करता करता जाळली. काय करायचं या पोरीचं? मला काही कळत नाही आहे." अवनीने आपल्या अस्वस्थतेचं कारण सांगितलं.
" अगं असुदे, लहान आहे अजून शिकेल हळूहळू. बाकी सासू म्हणून बरोबर शोभतेस हो." रेवाने मिश्कीलपणे हसत हसत तिला डिवचलं.
" काय हो आई, तुम्हाला ही असंच वाटतं का? काल अमितसुद्धा हेच म्हणत होते. मी पण तुमची सूनचं पण आपलं नात कधी सासू-सूनेसारखं होतं का? आजही आपल्याला कोणी सासू सुन म्हणत नाही. माय लेकच समजतात." अवनीने प्रेमाने रेवाच्या गळ्यात आपले हात टाकले.
" हो, मग ह्याच माय लेकीच्या नात्याचा अंकुर तुझ्यात आणि सृष्टीत ही रुजू दे." रेवाने डोळे मिचकावले.
" तुला माहिती आहे अवनी, जेंव्हा तुझं आणि अमितचं लग्न ठरलं ना तेंव्हा मी सुद्धा अशीच घाबरले होते. सासू या शब्दाला मी योग्य न्याय देऊ शकेल का? हा प्रश्न सतत भेडसावत होता. पण तुझे बाबा काय म्हणाले माहिती आहे. ते म्हणाले, 'रेवा मॅडम सासू या नात्याला न्याय देण्यापेक्षा तुम्ही तिच्या आई का नाही बनत. आपण प्रत्येक नात्याला एका चौकटीत बंदिस्त करतो. तसंच सून कशी असावी याची एक छबी आपण मनात निर्माण केलेली असते आणि त्याच चौकटीत आपण तिला पाहतो. सुनेच्या चौकटीला लेकीची चौकट बनवा आणि मग पहा हे नातं कसं बहरत ते."
" अवनी तुला सांगते, खरंतर मला ना तेंव्हा एवढ्यात सासुबाई व्हायचं नव्हतंच. राहून राहून सारखं वाटत होतं, आपण मस्त संपूर्ण घरावर स्वतंत्रपणे राज्य करत आहोत, सगळीकडे आपलंच अधिपत्य आहे. सगळीकडे आपलीच हुकूमशाही चालतेय. लग्नानंतर अचानक दुसरं कोणीतरी येणार आणि मध्ये मध्ये सारखं लुडबूड करणार."
" वास्तविक पाहता अमितच्या लग्नाचं कोणतंच प्रयोजन किंवा विचार नव्हता गं. पण एक दिवस पठ्ठ्याने अचानक तुला समोर उभी केली आणि मग काय वर्षभरातच त्याला बोहल्यावर उभा करावा लागला आणि माझी नाजूक साजूक अवनी घरात माप ओलांडून आली."
" तू लग्न होऊन घरात आली खरं पण मनात एक भीती, धाकधूक होतीच आणि म्हणूनच लग्न होताच आम्ही तुम्हा दोघांनाही निक्षून सांगून टाकलं, "तुम्हाला दुसरा वेगळा फ्लॅट घेऊन देतो तिथे तुम्ही तुमचा नवीन राजराणीचा संसार थाटा. पण छे!!! कसलं काय. अमित आणि तू दोघेही ह्या गोष्टीला तयार झाला नाहीत." रेवाच्या या बोलण्यावर अवनी हसली.
" असं कसं तुम्हाला सोडून जाणार होतो आई." अवनी म्हणाली.
" मग काय शेवटी कशीबशी मनाची तयारी केली आणि सासूच्या भूमिकेत शिरले. ते ही, बिचारी सून आपल्या आईबाबांच घर सोडून इथे आली आहे. त्यांची कमी तिला जाणवू द्यायची नाही आणि सुनेला मुलीसारखीच समजायचे म्हणजे ती आपोआप सर्वांमध्ये या घरामध्ये सामावली जाईल या विचारानेच." रेवा अखंड बोलत होती.
" पण जसा जसा काळ पुढे सरकत गेला आणि हळूहळू माझ्या लक्षात आले की सासु होणे म्हणजे देखील एक प्रकारचं दिव्यच आहे. सर्व प्रथम तर मुलगी मानणे म्हणजे काय हे आधी शिकायला पाहिजे आणि हे काय तितकी सहज, सोपी गोष्ट नाही गं."
" कारण होतं असं की आपण जेव्हा सुनेला आपल्या मुलीसारखे वागवतो ना तेंव्हा त्याचा एक वेगळा अभिमान म्हणा अथवा एक गुर्मी मनामध्ये जागृत होते आणि त्याप्रमाणे अपेक्षाचं ओझं आपण तिच्यावर लादत जातो. सुरवातीला माझं ही असचं झालं."
" मी भराभर माझ्या चांगुलपणाची आणि तुझ्यातल्या अवगुणांची यादी डोक्यात तयार केली. मी किती चांगली आहे तुला मुलगी मानते पण तुला याची जाणीव आणि कदर नाही, तुला घराविषयी, घरातील लोकांविषयी काहीच वाटत नाही. निव्वळ स्वार्थी आहेस. कारण सुनेने करायच्या कर्तव्यांची यादी माझ्याकडे तयारच होती."
" माझं काय झालं होतं ना मी सून या शब्दाला एका चौकटीत बांधलं होतं आणि त्या चौकटीतच मी सुनेला म्हणजेच तुला शोधत होते. त्या चौकटीत जर तू बसलीस तर तू खूप चांगली, सर्वगुणसंपन्न सून असणार होती आणि जर तू चौकटीबाहेर गेली की मग स्वार्थी, अडाणी, आई बापाने काही शिकवलं नाही अशी अनेक लेबलं मी तयारच ठेवली होती."
" सामाजिक बदल कितीही झाला तरी लग्नसंस्थेच्या पारंपरिक चौकटी लवचिक होताना मात्र दिसत नाहीत. आणि या चौकटींचा सर्वाधिक जाच घरचा उंबरठा ओलांडून येणाऱ्या सुनेला भोगावा लागतो. घरातल्या लेकींना मोकळीढाकळी वागणूक मिळते. शिकण्यापासून ते करिअर निवडण्यापर्यंतची सगळी मोकळीक दिलेली असते पण जेंव्हा आई बाप सासू-सासऱ्यांच्या भूमिकेत शिरतात तेंव्हा मात्र मुलीने आदर्श सुनेचे सगळे गुण एका झटक्यात आत्मसात करावे अशी अपेक्षा तिच्याकडून केली जाते." मी पण तेच केलं
" पण हळुहळु मला समजलं की जोपर्यंत सुनेची चौकट ही आपल्या लेकीच्या चौकटीसारखी सुंदर आणि सुबक आपण बनवत नाही, तोपर्यंत ती सुनेची लेक बनू शकणार नाही."
" ही उपरती होताच मी सुनेच्या चौकटीची डागडुजी करायला सुरूवात केली. या कामात मी अमितची माझ्या लेकाची, तुझ्या आईबाबांची, तुझ्या भावंडांची मदत घेतली आणि माझ्या सुनेच्या चौकटीचा लेकीच्या चौकटीत कायापालट झाला." रेवाने अवनीच्या डोक्यावरून हात फिरवला.
" काय म्हणतेस मग करूयात सुरवात तुझ्या सुनेच्या चौकटीला लेकीच्या चौकटीत रूपांतर करायला. खूप सोपं आहे आपला अहं थोडा बाजूला ठेवून विचार करायला लागेल, इतकंच!" रेवाने सुंदर शब्दात अवनीला समजावून सांगितलं होतं.
दोघीचं बोलणं चालूच होतं इतक्यात नलू आली,
" रेवाताई आज जरा घरी लौकर जायचं आहे. सारी कामं मी आटोपली आहेत. मी निघू का?" नलू रेवाकडे घरकामाला यायची.
" काय गं नलू आज बरीच घाईत दिसतेयस. सारी कामंही अगदी चटाचटा आवरलीस." रेवाने कुतूहलाने विचारलं.
" तुम्हाला तर माहितीच आहे ताई, माझी सून पोटुशी आहे. चौथा महिना चालू आहे. अजून थोड्या दिवसांनी पोट वाढलं म्हणजे उठण्या बसण्याचा त्रास होईल, त्या आधी थोडं सासू सुना फिरून यावं म्हणतेय. सिनेमा बघायला जावं म्हणतेय तिला घेऊन. पुन्हा लेकरा बाळातुन कुठं टाईम मिळणार आहे तिला. तिला काय हवं नको ते बघायला पाहिजे की नाही." नलूचं उत्तर ऐकताच रेवाने अर्थपूर्ण नजरेने अवनीकडे पाहिलं.
" बघितलंस अवनी ही नलू देखील सुनेच्या नाहीतर लेकीच्या चौकटीतून आपल्या सुनेला पाहतेय." नलूला अवनी आणि रेवा काय बोलत आहेत काही समजलं नाही आणि ती निरोप घेऊन घरी जायला निघाली.
रेवाने समजावल्यानंतर अवनीने त्या दिशेने आपले प्रयत्न सुरू केले. आज सृष्टी आणि सुमेधच्या लग्नाला जवळजवळ तीन चार वर्षे होत आली पण अवनीची ती सुनेची चौकट काही लेकीच्या चौकटीसारखी नीट, सुबक बनलेली नाही पण तिचे प्रयत्न अजून चालूच आहेत. तिने निर्धारच केलाय जोपर्यंत ती चौकट हवी तशी पूर्ण होत नाही तोपर्यंत थांबायचं नाही.
सासूचा मुलगा हा सुनेचा नवरा होतो आणि एक असुरक्षिततेची भावना मनात घर करू लागते. आतापर्यंत गृहिणी म्हणून घरसंसार सांभाळणारी सून भविष्यात जाऊन सासू बनते. सून असतानाची होणारी तिच्या मनाची घुसमट ही सासू अध्यायाचा स्वीकार करताना मनाच्या कुठल्या तरी कोप-यात जतन करून ठेवलेली बाहेर पडते. नवीन घरात प्रवेश केल्यानंतर सासूप्रमाणे सुनेलाही नव्या संसाराची गणितं जुळवावी लागतात. अनवी आणि सृष्टी दोघींनाही ही गणित कशी सोडवायची हे चांगलच ठाऊक आहे आणि म्हणूनच सृष्टी अवनी आणि रेवामध्ये आईला पाहत होती.
दोघींचे विचार सारखे, स्वभाव थोडेफार सारखेच अगदीच जुळतात असं काही नाही पण आहेत. कधीकधी अवनी तिच्यावर चिडलीच तर ती पण कधी राग मनात धरत नाही किंवा तिला उलटूनही बोलत नाही. ती सर्वार्थाने अवनीची लेक बनली आहे. आता बघुयात तिची सुनेची चौकट कधी लेकीच्या चौकटीच रूप घेते ते!!!
समाप्त_________
10/10/2020
© सुनिता मधुकर पाटील
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.
Tags:
लघुकथा