© मधुनिता
© सुनिता मधुकर पाटील
अग्निफुले - ३
तिच्या पुढ्यात आता स्वच्छंद मोकळं आभाळ होतं. कपाळावर दैवाने लिहलेल्या भाग्यरेषा पुसून वेदीकाने स्वतःचं नशीब स्वतः लिहलं होतं. कवेत आभाळ सामावण्याची कुवत तिच्या अंगी आता आली होती. जिथे जन्मदातेच तिच्या स्वप्नातील अडथळे बनले होते अशा मतलबी नात्यातील गुंत्याच्या जंजाळातून ती आता मुक्त झाली होती.
समाजात काही लोक असे होते जे तिच्या या निर्णयाच मोकळ्या मनाने स्वागत करत होते तर काही असामाजिक तत्वे ही होती जी नेहमीप्रमाणे चिखल उधळायचं काम करीत होती पण वेदीकावर आता कोणत्याच गोष्टीचा परिणाम होणार नव्हता. तिचा मार्ग तिने शोधला होता.
आई असणे, आई बनणे आणि आईपण उपभोगणे मातृत्वसुखाची इच्छा मनात जपत, आपल्यातील क्षमता ओळखून परिस्थितीला शरण न जाता बिकट परिस्थितीतून मार्ग तिने काढला होता.
मनाची कवाडे कीलकिली करताच एक सुंदर कवडसा गाली हसला होता. उपेक्षेची जळमटे आणि कानाकोपऱ्यातील कुंद, गडद अंधार, एका क्षणात लुप्त होऊन मन अगदी लख्ख उजळून निघालं होतं. प्राक्तनातले जुने सारे पुसून जीवनात नवा वसंत बहरला होता. ओंजळीत सुखाची फुले वेचत, गंधाळत विचारसरणीमध्ये केलेल्या थोड्याश्या सुधारामुळे जुन्याच जीवनाचा स्वर्ग जाहला होता. एका वांझ कुशीला अंगाई स्फुरत होती आणि उदास, केविलवाण अंगण आज घुंगुरवाळ्याच्या निनादात छान हासत होतं.
सुमाकाकू आणि रेणुका वेदीकाची आई यांच्या मदतीने वेदिका आईपण जगत होती. गुंजनच्या इवल्या इवल्या हातात, बंद मुठीत वेदीकाच सार जग सामावलं होतं. गुंजनच्या तेलपणी, काजळाच्या वासानं वेदीकाच्या मनाचा कोपरानकोपरा गंधाळला होता.
आळवाच्या पानावर थेंब जसा नाचतो अगदी तशीच गुंजन वेदीकाच्या मनात बागडायची. तिच्या दुडक्या पावलाने वेदिका स्वतःचचं बालपण वेचत होती. चिऊ काऊचा घास भरवणे म्हणजे एक एक सोहळाच असायचा तिच्यासाठी. तिच्या इवल्या इवल्या पापण्यांची उघडझाप वेदीकाच्या मनात जणू चांदण्यांची आरासच मांडायचे. वेदीकाच्या जीवनात उत्साहाची पेरण झाली होती गुंजनच्या आगमननाने.
हळुहळु गुंजन चंद्रकलेप्रमाणे वाढत होती. तिची शाळा, डबा, अभ्यास, तिची ती बडबड, शाळेतून आल्यानंतर मैत्रिणीसोबत केलेली धमाल मस्ती, सारं काही ती गुंजनसोबत पुन्हा नव्याने अनुभवत होती.
या सगळ्या प्रवासात तिचं सामाजिक कार्य ही चांगलंच तग धरू लागलं होतं. वाटेत खूप अडथळे आले पण आपल्या ध्येयापासून ती विचलित झाली नाही. ती काही सामाजिक संस्था सोबतही जोडली गेली. जे लोक आधी तिला नाव ठेवायची, ज्यांनी तिच्यावर चिखलफेक करण्यात अजीबात कुचराई केली नव्हती तेच लोक आता तिच्याकडे आदराने पाहत होते.
गुंजनच्या शिक्षणात तिच्या पालन पोषणात ती कुठेच कमी पडत नव्हती. गुंजन आता कॉलेजात जाऊ लागली होती. महिलादिना निम्मित तिच्या कॉलेजमध्ये एक कार्यक्रम आयोजित केला होता. कार्यक्रमाला पालकांना देखील आमंत्रित केलं गेलं होतं. त्या कार्यक्रमात कोणी भारताची प्रथम महिला पंतप्रधान इंदिरा गांधी साकार केली, तर कोणी प्रथम महिला शिक्षक सावित्रीबाई फुले साकारली, तर कोणी आनंदीबाई जोशी पण गुंजनने वेदिका साकारली. गुंजनला तिच्या आईचा तिच्या कर्तृत्वाचा खूप अभिमान होता. तिचा पूर्ण जीवनप्रवास गुंजनने त्या कार्यक्रमात सादर केला. कार्यक्रमाला उपस्थित प्रमुख पाहुण्यांना देखील गुंजनच कौतुक वाटलं.
प्रमुख पाहुण्यांनी वेदीकाला व्यासपीठावर येण्याचं आमंत्रण दिलं. वेदीकाच्या डोळ्यात अश्रू होते. तिचा सत्कार केला. तिने केलेल्या कार्याची दखल घेतली गेली. गुंजन आणि वेदिका दोघींच्याही डोळ्यातून अश्रू वाहत होते.
वेदिकाची कीर्तीही आता चोहीकडे होतीच. तिला कुठल्या ओळखीची आता गरज नव्हती.
गुंजनला भारतीय प्रशासकीय सेवेत जाण्याची इच्छा होती आणि तिला आय. ए. एस. अधिकारी बनायचं होत. त्याप्रमाणे तिची वाटचालही त्या दिशेने चालू होती. दिवसरात्र मेहनत करून ग्रॅज्युएशन नंतर तिने सिव्हिल सर्व्हिसेसच्या परीक्षा दिल्या. अपार मेहनतीला फळ हे असतंच. गुंजन परीक्षा चांगल्या रँकने उत्तीर्ण झाली आणि तिची जिल्हा क्लेकटर पदी नेमणूक झाली.
दरम्यान अन्वेष तिच्या आयुष्यात आला. तो ही एक आय ए एस अधिकारीच होता. कामामुळे दोघांचा परिचय वाढत गेला. त्याला ती आवडू लागली. एक दिवस अचानक तो आपल्या आईबाबा सोबत तिच्या घरी आला आणि त्याने वेदीकाकडे गुंजनसाठी लग्नाची मागणी घातली. वेदीकाला तर आभाळ ठेंगण वाटू लागलं. इतकं छान स्थळ स्वतः समोरून चालून आलं होतं तिच्या लेकीसाठी. पण मनात एक हुरहूर ही दाटून आली. तिची इटुुकली, पिटुकली लेक लग्न होऊन सासरी जाणार. तिचा कंठ दाटून आला. तिने गुंजनकडे पाहिलं, तिच्याही डोळ्यात वेदीकाला अन्वेषबद्दलच प्रेम दिसून आलं.
आईच्या मनाची अवस्था लेकीने अचूक टिपली गुंजनने वेदीकाला मिठी मारली. दोघी मायलेकी एकमेकींच्या गळ्यात पडून मनसोक्त रडल्या.
"आम्ही लग्न करून आमच्या घरी आमची लेकच घेऊन जाणार आहे आणि लग्न झालं म्हणुन ती काही तुम्हाला परकी होणार नाही. आज पासून तिला दोन दोन आई असणार आहेत." अन्वेषच्या आईबाबांनी वेदीकाला आश्वस्त केलं आणि वेदीकाची काळजी मिटली.
दारी मंडप सजला, सनई चौघडे वाजू लागले. गुंजनच्या हातावर मेहंदी काढली गेली. तिन्ही सांजेला अन्वेषच्या नावाचा हिरवा चुडा हातात भरला. साधा फ्रॉकही व्यावस्थित सावरता न येणाऱ्या लेकीच्या हातातला हिरवा चुडा बघून वेदीकाच्या मनातले भाव डोळ्यात आले.
पाहुण्यांची ये जा सुरू झाली. वेदीकाशी जोडल्या गेलेल्या असंख्य निराधार बायका, तिने जोडलेली माणसे सारे लग्नाला वऱ्हाडी म्हणुन जमले होते.
एकीकडे गुंजनला हळद लागत होती तर दुसरीकडे वेदीकाचा जीव कातर कातर होत होता. गुंजनच हळदीने खुललेलं रूप पाहून तिच्या डोळ्यात अश्रू तरळत होते.
लेकीचं लग्न म्हणजे आईच्या एका डोळ्यात आसू तर दुसऱ्या डोळ्यात हसू असतं, असचं काहीसं वेदीकाच झालं होतं.
ह्या सगळ्या लग्नाच्या धावपळीत अचानक वेदीकाची नजर कोपऱ्यात उभे राहून तिला एक टक निहारणाऱ्या संपतकडे गेली. खूप वर्ष झाली संपत आणि तिचं बोलणं नव्हतं. ती हळुवार पाऊले टाकत संपत जवळ गेली. ती जवळ जाताच त्याच्या डोळ्यातून अश्रू ओघळू लागले. त्या ओघळणाऱ्या अश्रूंच्या प्रत्येक थेंबात पश्चाताप होता. केलेल्या चुकांची कबुली होती. एक अपराधभाव होता.
" मला माफ कर पोरी, मी चुकलो. मी खूप अन्याय केला तुझ्यावर." म्हणत तो तिच्यासमोर हात जोडतो. ती पुढे होऊन त्याचा हात आपल्या हातात घेते. संपत तिच्या डोक्यावर हात ठेवतो तशी ती त्याला बिलगते. दोघेही रडत असतात. दोघांमधील कडवटपणा अश्रूवाटे वाहून जात होता. बाप आणि लेकीच्या नात्यात पडलेली निरगाठ हळुहळु सैल होत चालली होती.
संपत आता पिकल्या पानाप्रमाणे होता. कधी गळून पडेल काही सांगता येत नव्हतं आणि अशा वेळी त्याने मनात कोणताही अपराधबोध ठेवू नये. या जगातून जाताना त्याने पाश्चातापाचे निखारे सोबत घेऊन जाऊ नये असं वेदीकाला वाटत होतं.
मंगलअष्टकाचे सूर कानी पडले आणि दोघेही भानावर आले. लग्न निर्विघ्नपणे पार पडलं. पाठवणीच्या वेळी गुंजनचा हात अन्वेषच्या हातात देत " सांभाळा " म्हणताना वेदीकाचा कंठ दाटून आला.
जाता जाता गुंजनने मागे वळून पाहिलं, दोघी मायलेकीची नजरानजर झाली आणि भावनांचा बांध फुटला.
गुंजन लग्न होऊन सासरी गेली असली तरी वेदीका एकटी नव्हती. तिच्या परिवाराचा विस्तार खूप मोठा होता. ती अनेक निराधार स्त्रियांचा आधार आणि प्रत्येक स्त्रीसाठी एक प्रेरणा बनली हाती. तिचा जीवनप्रवास संपूर्ण स्त्री जातीला प्रेरीत होता आणि जणू त्यांना सांगत होता...
संघर्षाची अग्निफुले हाती अन
ज्ञानज्योत पेटवून उरी
तेजस्वी सुर्यासारखी
दैदिप्यमान हो आणि
उजळून टाक सार आभाळ लख्ख...
चराचरात अखंड दुमदुमूदे
तुझ्या कर्तृत्वाचा डंका अन
स्थापित कर तुझं साम्राज्य
अन तुझं अधिपत्य
नव्या युगाच, नव्या दमाचं...
झेप घे आसमंती
महत्वकांक्षेचे वादळ तुडवत
बरस त्या तळपत्या विजेसारखी
अन दोन हात कर
अन्यायाशी निर्भयपणे...
तोड ते साखळदंड
मुकाटपणाच्या बंधनाचे अन
फसव्या रितिरिवाजांचे
रुणझुनुदे पायी नुपूरे स्वातंत्र्याची
घेत मोकळा श्वास...
जळमटे दूर सारून
उपेक्षेची अन दुय्यमतेची
जागं कर तुझ्यातल्या त्या रणरागिणीला
अन धगधगुदे नजरेत तो
करारीपणाचा लाव्हा...
घे पांघरून आभाळ सारं
अन विस्तार तुझं क्षितिज
भर हुंकार परिवर्तनाचा अन
कळू दे साऱ्या जगाला
तूच आदिम आणि तूच अंतिम...
समाप्त
8/9/2020
© सुनिता मधुकर पाटील
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.
खूप सुंदर, अप्रतिम कथा👌👌👌
ReplyDeleteआणि शेवट तर खूपच छान
मनःपुर्वक धन्यवाद लतादी 😊
Deleteखूपच छान आणि प्रेरणादायी असतात तुमच्या कथा
ReplyDeleteखूप छान प्रेरणादायी कथा
ReplyDelete