©️ मधुनिता
सांज भई घर आजा रे पिया - भाग २
पंडित अनिरुद्ध देवधर... संगीत आणि गायन क्षेत्रातील एक नावाजलेलं नाव. आपलं संपूर्ण आयुष्य त्यांनी आपला एकुलता एक काळजाचा तुकडा, लाडाकोडात वाढलेली लाडकी लेक स्वरा आणि संगीताला वाहून घेतलं होतं.
स्वरा वर्षभराची असतानाच आजाराचं निम्मित झालं आणि तिची आई देवाघरी गेली. लहानग्या स्वराकडे पाहून अनिरुद्ध यांनी आपलं दुःख बाजूला सारून थोड्याच अवधीत स्वतःला सावरलं होतं. स्वरा छोटी आहे, तिला आईची माया मिळायला हवी म्हणुन त्यांनी दुसरं लग्न करावं असं त्यांना अनेकांनी सुचवलं होतं पण...
" स्वरा, माझ्या रमेची शेवटची आठवण. तिच्यावर सावत्र आईच्या सावत्रपणाचं सावट नको." असं त्यांनी सगळ्यांना निक्षून सांगितलं होतं. तेंव्हापासून सर्वार्थाने त्यांच्या जगण्याचा अर्थ म्हणजे त्यांची लाडकी लेक स्वरा आणि संगीत.
आईविना पोर सांभाळताना त्यांचा जीव तीळ तीळ तुटायचा. आई नसली तरी त्यांनी तिला कधी पोरकेपणा जाणवू दिला नाही. एकल पालकत्व निभावता निभावता त्यांच्यात एक कण देखील बाप उरला नव्हता. होती ती फक्त आपल्या लेकीवर जीव ओवाळून टाकणारी बापरूपी आई. स्वरा त्यांच्या छात्रछायेखाली कणाकणाने वाढत होती. संगीताचे, गायकीचे धडे गिरवत होती पण तिला संगीतापेक्षा शिक्षकी पेशा नेहमीच जास्त भुरळ घालत असे त्यामुळे तिला भविष्यात एक आदर्श प्रोफेसर बनून नावारूपाला यायचं होतं.
संगीत क्षेत्रातील अनिरुद्ध देवधर त्यांची कीर्ती बरीच दूरवर पसरली होती. त्यांच्याकडून संगीत आणि गायनाची दीक्षा घेण्यासाठी तरुण पिढी उत्सुक असायची. कोणालाही त्यांचं शिष्यत्व मिळवणं तितकंसं सोपं नव्हतं.
ते नेहमी म्हणायचे, "आपलं मन जर गाण्यात उपस्थित नसेल तर गाणं हे मृगजळा प्रमाण भासतं. आपलं खोटं चकचकीत अस्तित्व दाखवणारं."
ते एक अव्वल दर्जाचे गुरू होते. आजवरचा त्यांचा एकेक शिष्य एकलव्यच होता. मुलांची कुवत लक्षात घेऊनच ते त्यांना आपलं शिष्यत्व बहाल करत.
त्यांची पारखी नजर कोळशाच्या खाणीतला हिरा मुळात हिराच आहे का नुसती चमचमती गारगोटी हे अचूक हेरायची. त्या हिऱ्याला पैलू पाडून त्याला चकाकी देऊन उजळवण्याचं काम ते जीवापाड मेहनत करून करायचे... अगदी निस्वार्थ भावनेने.
पूर्वीच्या काळी शिष्य गुरूच्या घरी राहून शिक्षा ग्रहण करायचे. ती गुरू शिष्य परंपरा जरी संपुष्टात आली असली तरी लांबून येणाऱ्या मुलांना राहण्यासाठी त्यांनी त्यांच्या घरापासून थोड्याच अंतरावर दोन तीन खोल्या बांधल्या होत्या. दोन खोल्या मुलांना राहण्यासाठी आणि एक रियाजासाठी. लांबून आलेली मुलं तिथे राहून शिक्षा ग्रहण करायचे.
त्यांनी आपल्या शिष्यांकडे कधीच पैशाचा आग्रह धरला नव्हता. त्यांनी स्वखुशीने जे दिलं ते गुरुदक्षिणा समजून त्यांनी गोड मानून घेतलं होतं. त्यामुळेच त्यांनी संकर्षणजवळ पैशाचा विषय काढला नाही.
-----------------------------------–------
" काय म्हणाले रे पंडित, आवडलं का तुझं गाणं त्यांना." वासंतीने म्हणजेच संकर्षणच्या आईने तो घरी पोहचताच त्याला विचारलं.
" हो आई, पुढच्या आठवड्यात यायला सांगितलं आहे."
" पैशाचं बोलणं झालं का रे त्यांच्याशी. इतके मोठे कलाकार आहेत ते. त्यांची गुरुदक्षिणा ही त्यांच्या नावप्रमाणेच असेल रे मोठी." आईने काळजीच्या सुरात विचारलं.
" नाही गं, पैशाचा विषयच कोणीच काढला नाही. मला तर त्यांनी त्यांचा शिष्य म्हणुन निवड केली याचा आनंदच इतका झाला होता की पैशाचं विसरूनच गेलो बघ आणि..." संकर्षणने सांगितलं.
" आणि... काय रे."
" काही नाही, आई मी काय म्हणत होतो. आपण जर तिथेच त्याच गावात जर जाऊन राहिलो तर, आता हे बघ तिथे राहण्याची सोय आहे पण बाबा गेल्यापासून तुझी तब्येत थोडी नरमच असते. तुला असं एकटीला इथे सोडून मी तिकडे रहायला तरी नाही जाऊ शकतं ना."
" बाबांची मिळणारी पेंशन आणि तुझे घरकामाचे पैसे यात कसाबसा माझा कॉलेजचा खर्च, घरखर्च आणि या घराचं भाडं भागतं. ह्या सगळ्यानंतर तिकडे जाऊन येऊन संगीताचा क्लास करणं परवडणार आहे का? तो खर्च आणखी वाढेल. त्यापेक्षा त्याच गावात जर जाऊन राहिलो तर जाण्या येण्याचा खर्च वाचेल आणि तिथून माझं कॉलेजसुद्धा जवळ पडेल. काय म्हणतेस तू." संकर्षणने आईसमोर आपला विचार मांडला.
" तू म्हणशील तसं, तुझ्या सुखाच्या आणि स्वप्नांच्या आड मी येणार नाही बाबा. मला माहिती आहे तुला खूप मोठा गायक बनायचं आहे. खूप नाव कमवायचं आहे."
" डोळ्यातल्या स्वप्नांना आकाशाची ओढ असते रे. गरुड भरारी घेण्याची इच्छा असते. स्वप्नं बघणं जितकं सोपं आहे ना तितकंच ती पूर्ण करणं कठीण आहे रे. कधी पैसा तर कधी परिस्थिती वाटेत अडचणींचे डोंगर बनून उभे राहतात. डोंगर पार करायची जिद्द असुदे मग वाटेत आलेल्या दगडधोंडे, काटेकुटयांची पर्वा न करता पुढे चालत रहायचं आणि आपल्या स्वप्नांना आकार द्यायचा."
" असंही या गावात आता उरलंच काय आहे... तुझ्या बाबांच्या जाण्यानंतर आपले आपले म्हणणाऱ्या सगळ्यांनी तोंड फिरवली. ईथेही भाड्यानेच रहायचं आहे आणि तिथेही. तुला काय करायचं आहे ते तू ठरवं. मी आहे तुझ्या सोबत."
आईने होकार देताच त्याने चार पाच दिवसातच एक छोटीशी खोली भाड्याने घेतली आणि दोघे माय लेकरं तिकडे रहायला गेले.
------------------------------------------
" अरे ए, दिसत नाही का? खाली बघ जरा. माझी सगळी रांगोळी खराब केलीस."
स्वरा जोरात ओरडली तसं त्याने मागे वळून पाहिलं आणि तो एकटक तिला पाहतच राहीला. आज जरा वेगळीच भासली ती त्याला. अथांग सागरा सारखे काळजाचा ठाव घेणारे टपोरे डोळे, सरळ चाफेकळी नाक, सुंदर हसरा गोल चेहरा. शुभ्र धवल मनमोहक दंतपंक्ती आणि वाऱ्याच्या झुळुकी सोबत उडून गालाशी चाळा करणारे लांबसडक काळेभोर केस, हातात सोनचाफ्याच्या फुलांची परडी... वाह!
त्याने स्वतःला सावरत खाली पाहिलं. विचारांच्या तंद्रीत त्याच लक्षच नाही गेलं. तिने चितारलेली सगळी रांगोळी त्याने खराब केली होती.
" असा बघतोयस काय, आ वासून. आधी माझी रांगोळी नीट करून दे आणि हो, काय बरं तुझं नाव?" ती त्याचं नाव विसरली होती.
" संकर्षण... मी संकर्षण केळकर. मला सरांनी आज बोलवलं होतं ना क्लाससाठी, आज माझा पहिला दिवस आहे. सर कुठे आहेत. त्यांना बोलावता का?" त्याने इकडे तिकडे पाहत तिला विचारलं. त्याची नजर अनिरुद्ध सरांना शोधत होती.
" नाही, आधी माझी रांगोळी नीट करून दे. त्याशिवाय मी बाबांना बोलावणार नाही." तिने धीटपणे रांगोळीकडे बोट केलं.
" अहो पण, मला रांगोळी काढता येत नाही." त्याने असमर्थता दर्शवली.
" ते मला काही माहिती नाही. तुला रांगोळी नीट करून द्यावीच लागेल. आधीच मला कॉलेजला जायला उशीर होतोय. तू माझा आणखी वेळ वाया घालवू नकोस." ती आता हट्टाला पेटली होती.
" काढ बाबा! रांगोळी काढ, हिच्या न्यायालयात चुकीला माफी नाही."
पाठीमागून आवाज आला तसं दोघांनी मागे वळून पाहिलं तर पंडित अनिरुद्ध... स्वराचे बाबा दारात उभे राहून हसत होते. त्यांना पाहताच संकर्षणने वाकून त्यांना नमस्कार केला.
" अरे, नमस्काराने काही होणार नाही बाबा, रांगोळी तर तुला नीट करून द्यावीच लागेल. इथे ही मला सोडत नाही तिथे तुझी काय रे गत." ते परत जोरात हसले.
------------------------------------------
" आणि दुसऱ्या वेळी आपण भेटलो तेंव्हा माझ्याकडून रांगोळी नीट करून घेतलीस तेंव्हा कुठे तू शांत झालीस." संकर्षण भूतकाळातून बाहेर येत स्वराला म्हणाला.
" बरं आता बराच उशीर झाला आहे, निघतो मी." त्याने निरोप घ्यायच्या उद्देशाने तिच्याकडे पाहिलं.
" नको ना रे जाऊस," तिने पाणावल्या नजरेने त्याच्याकडे पाहत त्याला विनवलं.
" बरं ठीक आहे, उद्या येशील? उद्या अगम्य परत येणार आहे." तिने प्रश्न केला.
" बघू... आणि गोपाळ? " त्याने इतकंच उत्तर दिलं. एकदा तिच्याकडे वळून पाहिलं आणि खाली मान घालून निघून गेला. ती बराचवेळ त्याला पाठमोरं जाताना पाहत उगीचंच उभी राहिली.
" तू बघू जरी म्हणाला असलास तरी मला खात्री आहे, तू नक्की येशील. उद्या तुझ्या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरं तुला मिळतील संकर्षण. तुझ्यासाठी एक खास सरप्राईज आहे आणि त्याच्यासाठी पण..." ती स्वतःशीच बडबडली आणि बऱ्याचवेळा नंतर काहीसं आठवल्यासारखी ती बेडरूममध्ये निघून गेली.
कपाटातून तिने एक छोटासा कोरीव काम केलेला लाकडी बॉक्स बाहेर काढला आणि त्यातून एक कागद बाहेर काढून ती परत परत तो वाचू लागली. डोळ्यातून भूतकाळातील आठवणींच्या सरी बरसत होत्या.
" किती सोपं होतं ना रे संकर्षण तुझ्यासाठी! मला गोपाळसोबत लग्न करून तुला विसरून जायला सांगणं. एका चिठ्ठीत चार ओळी लिहून रात्रीच्या अंधारात अचानक माझ्या आयुष्यातून निघून गेलास न सांगता, काहीही पूर्वकल्पना न देता. मला माहिती होतं तुझी स्वप्न खूप मोठी होती. तुला खूप मोठा गायक व्हायचं होतं. खूप नाव कमवायचं होतं. प्रसिद्धी मिळवायची होती. अरे तुझ्या या प्रवासात मला तुझी साथ द्यायची होती. पण... तुला वाटलं मी... आपलं प्रेम तुझ्या प्रगतीच्या मार्गात आडकाठी बनेल... म्हणूनच प्रेमात घेतलेल्या सगळ्या आणाभाका विसरून, दिलेली वचनं तोडून तू निघून गेलास माझ्या आयुष्यातून परत कधीही न येण्यासाठी. पण नियती... तिच्या मनात काहीतरी वेगळंच होतं रे. तिने परत आपल्याला पंचवीस वर्षानंतर वर्षभरापूर्वी एकमेकांसमोर उभं ठाकलं. का तू माझ्या आयुष्यात परत आलास संकर्षण? पुन्हा एकदा माझं संथ आयुष्य ढवळून काढलंस. खूप वेळ लागला रे उध्वस्त झालेल्या मला पुन्हा प्रवाहात यायला. मी शिकले होते तुझ्याशिवाय जगायला.. श्वास घ्यायला. तू परत आलास आणि..." स्वराच्या मनात विचारांचा कल्लोळ माजला आणि वर्षभरापूर्वीचा प्रसंग तिच्या डोळ्यासमोर उभा राहिला.
" देवधर मॅडम, आपली कार्य तत्परता, समयसूचकता, वक्तृत्व, आणि एखादं कार्य तडीस नेण्याचं कसब या गुणांमुळे दर वर्षीप्रमाणे यावर्षीही कॉलेजच्या वार्षिक स्नेहसंमेलनाची सगळी जवाबदारी तुमच्यावर सोपवण्यात येत आहे आणि मुख्य म्हणजे यावर्षी या कार्यक्रमला प्रमुख पाहुणे म्हणून सुप्रसिद्ध गायक संकर्षण केळकर यांना आमंत्रित करण्याचं ठरलं आहे. संगीत क्षेत्रात जाऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांना त्यांचं मोलाचं मार्गदर्शन मिळेल."
कॉलेजच्या प्राचार्यानीं स्वराला सांगितलं. स्वरा एका नामांकित कॉलेजात प्रोफेसर होती आणि कॉलेजच्या वार्षिक स्नेहसंमेलनासाठी प्रमुख पाहुणे म्हणून संकर्षण केळकर या सुप्रसिद्ध गायकाला आमंत्रित करण्याचं कॉलेज प्रशासनानं ठरवलं होतं. ही माहिती जेंव्हा प्राचार्यांकडून स्वराला समजली तेंव्हा तिला मोठा धक्का बसला.
" नको सर, संकर्षण केळकर यांना प्रमुख पाहुणा म्हणून आपल्या कार्यक्रमाला आमंत्रित करण्याऐवजी आपण इतर क्षेत्रातील एखाद्या तज्ञ व्यक्तीला बोलावलं तर?" संकर्षणचं नाव ऐकताच स्वराला काय बोलावं काही समजलं नाही. तिची हृदयाची धडधड वाढली. डोळ्यात ढग दाटून आले. तिने हळूहळू स्वतःला सावरलं.
" नाही, देवधर मॅडम आता ते शक्य नाही कारण कॉलेजच्या वतीने आज सकाळीच त्यांच्याशी बोलणं झालं आहे आणि त्यांनी देखील या कार्यक्रमाला हजेरी लावण्याचं मान्य केलं आहे." प्राचार्यांच्या तोंडून हे ऐकताच तिला पुढे काय बोलावं काही सुचेना. तिने आपल्यापरीने प्राचार्यांना समजावण्याचा हरसंभव प्रयत्न केला पण कॉलेज प्रशासनासमोर तिचं काहीच चाललं नाही.
" संकर्षण... पंचवीस वर्षानंतर..." ती इतकंच बडबडली आणि तडक प्राचार्यांच्या केबिनमधून बाहेर पडली. तब्येत बरी नसल्याचं कारण सांगून ती लवकरच घरी जायला निघाली. डोक्यात विचारांचा गोंधळ मजला होता. 'संकर्षण' हे नाव तिच्या काळजावर जरी कोरलेलं असलं तरी त्यावर काळाचं पांघरून तिने घातलं होतं. राहून राहून आठवणींचे उमाळे दाटून येत होते. घरी पोहचताच तिने मोठ्यांदा टाहो फोडला आणि मनातल्या सगळ्या घालमेलीनां मोकळी वाट वाट करून दिली.
" संकर्षणचा सामना इतक्या वर्षानंतर कसा करू मी, कसा दिसत असेल तो. इतक्या वर्षांनंतर तो मला ओळखेल का? आपल्याला पाहून त्याची काय प्रतिक्रिया असेल " अश्या अनेक विचारांनी तिच्या मनात ठाण मांडलं होतं.
" काय करू, नोकरीचा राजीनामा देऊ का? नाही... नाही राजीनामा...? ते शक्य नाही, इतकी वर्षे मेहनत करून स्वतःच एक अस्तित्व निर्माण केलं आहे त्याला असा तडा जाता कामा नये. मग काय करू? या कार्यक्रमाची जवाबदारी प्रचार्याना दुसऱ्या कोणावर तरी सोपवायला सांगितली तर सर ऐकणार नाहीत. काय करू...? आता एकच पर्याय शिल्लक आहे आणि तो म्हणजे कार्यक्रमाच्या दिवशी संकर्षणच्या समोर जाणं टाळणं. हो... हेच योग्य आहे." स्वरा टेन्शनमध्ये येऊन स्वतःशीच बडबडत होती.
--------------------------------------
स्वरा सांकर्षणच्या समोर जाणं टाळू शकेल का? पुढे काय होणार पाहुयात पुढील भागात...
क्रमशः
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
10/3/2022
फोटो - साभार गुगल.
तर माझ्या वाचक मित्रमैत्रिणींनो तुम्हाला ही कथा कशी वाटली हे सांगायला अजिबात विसरू नका. असेच आणखी ब्लॉग वाचायचे असल्यास माझ्या मधुनिता या फेसबुक पेजला नक्की follow करा. कथा आवडल्यास लाईक, कमेंट आणि लेखकाच्या नावासहित शेअर करा.
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.
Tags:
दीर्घ कथा