©️ मधुनिता
सदाफुली - भाग २
" ठीक आहे पोरी, अगं माझ्या असं अचानक विचारण्याने तू गोंधळून गेली असशील. पुढच्या महिन्यात केशव, अनिता आणि अशोकराव येणारच आहेत तोवर तू नीट विचार कर आणि निर्णय घे. तुझ्यावर कुठलीही जबरदस्ती नाही. तू जो निर्णय घेशील तो सर्वमान्य असेल. अगं केशवाला आणि मला तू सुखी व्हावं इतकंच वाटतं." राधाबाईंनी गोंधळलेल्या कुसुमला धीर द्यायचा प्रयत्न केला.
कुसुम पुरती गोंधळून गेली होती. तिने कधी स्वप्नात देखील विचार केला नव्हता की सुख असं अचानक येऊन तिच्या दारावर दस्तक देईल. आजवर नशिबाचे भोग समजून पदरी पडलेल्या दुःखामुळे ती पुरती कोलमडून गेली होती. आताशा तिला सुखाची देखील भीती वाटू लागली होती. गोंधळलेल्या कुसुमला काय निर्णय घ्यावा काही कळत नव्हतं. ती द्विधा मनस्थितीत अडकली होती.
महिन्याभरानंतर केशव आई-बाबा, मामा-मामी आणि आजीला घेऊन कुसुमच्या घरी निघाला. राधाबाईंना कुसुमच्या घरी त्यादिवशी थोडी माणसांची वर्दळ जाणवली. केशव सगळयांना घेऊन तिच्या घरी पोहचला तेंव्हा तिथे तिचे काका काकू आणि सासरची मंडळी जमली होती आणि त्यांच्यात वाद जुंपला होता.
" कुसुम आमच्या घरी म्हणजे तिच्या सासरी रहायला येणार. तिचं स्वतःचं हक्काचं घर असताना तिने इथे एकटीने किंवा काका काकूंकडे का रहायचं? कुसुम बाळा तू अगदी बिनधास्त होऊन आपल्या घरी चल हो. तिथे तुला कोणताही त्रास होणार नाही याची जवाबदारी माझी आणि असंही लग्नानंतर सासर हेच मुलीचं घर असतं. तू अशी इथे एकटी राहतेस हे पाहून राघवच्या आत्म्याला तरी शांती मिळेल का?"
कुसुमचे सासरे तिला घरी येण्याबद्दल गळ घालत होते. इतक्यात कुसुमचं लक्ष दारात उभ्या केशव आणि राधाबाईंकडे गेलं. तिने सगळ्यांना घरात घेतलं पाणी दिलं इतक्यात शेवंता म्हणजेच कुसुमच्या काकू राधाबाईंना पाहून बोलत्या झाल्या.
" बरं झालं राधा मावशी तुम्ही आलात. आता तुम्हीच सांगा ह्या माणसांनी राघव गेल्यानंतर हिला अपशकुनी म्हणून घरातून बाहेर काढली. तेंव्हा राघवच्या आत्म्याला त्रास झाला नसेल का? ते काही नाही मी सांगून ठेवते. कुसुम आमच्याकडे राहणार तिच्या हक्काच्या माहेरी. मी अगदी आईच्या मायेने तिचं सगळं करेन. ही तिची आई असताना कुसुम आणखी कुठेही रहायला जाणार नाही." राधाबाईंना हे सगळं काय चाललंय काही कळतं नव्हतं.
" वाह... वाह! आम्ही अपशकुनी म्हणून बाहेर काढली तर तुम्ही कोणता तिला आसरा दिला हो. तुम्ही सुद्धा आई बापानंतर आता नवऱ्याला गिळलं म्हणून तिला घरात न घेता बाहेरची वाट दाखवलीत हे बरं विसरलात." राघवची आई म्हणजेच कुसुमच्या सासूबाई तिच्या काकूंकडे हात नाचवत म्हणाल्या.
केशवला आणि राधाबाईंना नक्की इथं काय चालू आहे. अचानक या सगळ्यांना कुसुमचा इतका पुळका का आला काही कळतं नव्हतं. केशवने कुसुमकडे पाहिलं ती बिचारी तोंडाला पदर लावून हुंदके देत होती. केशवने आगतिकतेने राधाबाईंकडे पाहिलं. राधाबाईंनी डोळ्यानेच त्याला शांत बसण्याचा इशारा केला.
" हे बघ कुसुम उशीर होतोय, आटोप लवकर. रात्र व्हायच्या आधी आपल्याला घरी पोहचायला हवं. अगं, घरी सगळेजण तुझी वाट पाहत आहेत." कुसुमच्या सासूबाई बडबडत उठल्या आणि खुंटीला अडकवलेली पिशवी घेऊन त्यात कुसुमचं सामान भरू लागल्या.
" अरे वाह, अशी बरी मी कुसुमला तुमच्या सोबत जाऊ देईन. कुसुम आमच्या घरी येणार. ती आमची लेक आहे. ज्या दिवशी तुम्ही तिला घरातून हाकलली त्यादिवशी तुमचा तिच्यावरचा हक्क संपला." असं बडबडत कुसुमच्या काकूने तिच्या सासूच्या हातातील पिशवी हिसकावून घेतली आणि तिला जोरात धक्का दिला. धक्का इतका जोरदार होता की त्या धक्क्यासरशी कुसुमच्या सासूबाई लटपटत भिंतीवर जाऊन आदळल्या.
हे पाहताच कुसुमचे सासरे तिच्या काकांवर हात उगारत धावून गेले. इतक्यात कुसुम दोघांच्या मध्ये आली आणि तिने सासऱ्यांना अडवलं.
" बस्स!... थांबवा आता हे सगळं. मी कुठेही जाणार नाही. मी इथेच राहणार माझ्या घरी आणि असंही तुम्ही दोघे मला न्यायला नाही आलात. तुम्ही सरकारने शहिदांच्या पत्नीला देऊ केलेली पाच एकर जमीन आणि दहा लाखाचा चेक न्यायला आला आहात. तुम्हाला काय वाटलं मला काही समजत नाही. मला तुमच्यावर काडीचा विश्वास नाही. काय माहीत, उद्या पैसे आणि जमीन घेऊन तुम्ही लोकं माझा जीव घ्यायला देखील मागे पुढे पाहणार नाहीत."
कुसुम सासऱ्यांनी तिच्या काकांवर उगारलेला हात पकडत जोरात ओरडली. चार दिवसांपूर्वी कुसुमच्या सासरी एक सरकारी पत्र आलं होतं. त्यात शहिदांच्या पत्नीला सरकारतर्फे पाच एकर जमीन आणि दहा लाख रुपये आर्थिक मदत जाहीर केल्याचा उल्लेख होता. कुसुमला घरातून बाहेर काढल्यानंतर ती तिच्या काका काकूंकडे रहायला गेली असेल असं समजून त्यांनी तिच्या काकूंकडे जाऊन तिची चौकशी केली असता ती इथे राहत असल्याचा उलगडा झाला आणि याच पैशांच्या हव्यासापोटी दोन्हीं कुटुंबं कुसुमला आपल्या घरी न्यायला आले होते.
" अगं, असं काय म्हणतेस कुसुम आम्ही तुझे दुष्मन आहोत का? चल आमच्यासोबत. इथे एकटी कशी राहणार? उभं आयुष्य पडलं आहे तुझ्यासमोर. एकट्या बाईला समाज नीट जगू देतं नाही गं." कुसुमच्या सासूबाई तिला समजावत होत्या.
" अजिबात नाही. माझा निर्णय झाला आहे. मी कुठेच जाणार नाही." कुसुमच्या डोळ्यात दृढ निश्चय दिसत होता.
" तू कशी येत नाहीस ते पाहतेच. तुला आमच्यासोबत यावंच लागेल." कुसुमची काकू तिचा हात धरून तिला खेचू लागली.
" काकू, कुसुम काय म्हणाली तुम्हाला नीट समजलं नाही का? तिचा हात सोडा. तिला तुमच्यासोबत यायचं नाही. तिच्यावर जबरदस्ती करू नका." केशवने कुसुमचा हात काकूंच्या हातातून सोडवला.
" तू कोण रे मध्ये बोलणारा, तुझा आणि तिचा काय संबंध?" काकूंनी केशवला उलट प्रश्न केला.
" मी सांगते काकू," कुसुम पुढे येत म्हणाली.
" राधा आज्जी, तुम्ही त्यादिवशी मला विचारलं होतं ना की हा कडुलिंब तुला आवडतो का? हो राधा आज्जी, हा कडुलिंब मला खूप आवडतो आणि हा कडवट जरी असला तरी याचं जीवनात गोडवा आणणारं प्रेम मला स्वीकार आहे. आज्जी, कडुलिंब किती ही कडू असला तरी शेवटी जीवनदायी असतो. तसंच यांच्या प्रेमामुळे माझ्या निरस आयुष्याला नवसंजीवनी नक्कीच मिळेल खात्री आहे मला." कुसुम केशवकडे प्रेमाने पाहत बोलत होती.
कुसुमचं बोलणं ऐकून आणि केशव आणि राधाआज्जीचे डोळे भरून आले.
" काय बोलतेयस कुसुम? हे कडवट, कडुलिंब काय चाललं आहे तुझं? जरा कळेल अश्या भाषेत बोलशील का?" कुसुमच्या सासूबाई चिडून बोलल्या.
" अहो राहुद्या, ज्याला कळायचं ना त्याला कळालं. तुम्हाला सांगून काय समजणार? कुसुमचा निर्णय तुम्ही ऐकलात ना. ती आता इथेच राहील तेंव्हा तुम्ही आता आणखी गोंधळ न घालता परत आपल्या घरी जा." राधाबाईंनी सरळ शब्दात सगळ्यांना सुनावलं.
" असं कसं घरी जा, आम्ही तिला घेतल्या शिवाय परत जाणार नाही." कुसुमची काकू आडमुठ्यासारखं बोलत होती.
" ठीक आहे तर मग मी काय सांगते ते नीट ऐका. कुसुम आत्ताचं म्हणाली ना की तिला कडुलिंब फार आवडतो तर कडुलिंब म्हणजे हा माझा केशवा आणि तिने आत्ता सगळ्यांसमोर केशव तिला आवडतो असं कबुल आहे. हा कडुलिंब आणि ही माझी सदाफुली दोघे एकत्र नवीन आयुष्याची सुरवात करणार आहेत म्हणजेच केशव आणि कुसुम दोघे लग्न करणार आहेत. कळलं तुम्हाला? तेंव्हा आता तुम्ही इथून गेलात तर बरं होईल." राधाबाईंनी खुलासा केला.
" काय लग्न? कुसुम, इतका मोठा निर्णय तू एकटीने घेतलास. आम्हाला साधं विचारावं देखील वाटलं नाही का तुला." कुसुमची काकू चिडून म्हणाली.
" नाही, मला त्याची गरज वाटत नाही. तेंव्हा आई-बाबा आणि काका काकू तुम्ही आता येऊ शकता." कुसुमने दरवाजाकडे बोट केलं.
" असं कसं येऊ शकता. इथं राहून तू ही थेरं केलीस होय. तुला काय लाज शरम. आमच्या तोंडाला काळं फासलसं. यासाठीच तू परत इकडे आली होतीस वाटतं." तिची काकू तणतणत होती.
" काकू वाट्टेल ते बोलू नका. तिच्याबद्दल एक जरी शब्द तुम्ही चुकीचा वापरलात तर माझ्या इतकं वाईट कोणी नाही. आता ती एकटी नाही तेंव्हा तोंड सांभाळून बोला." केशव रागाने थरथरत होता.
केशवचा चढलेला आवाज आणि त्याचा आवेश पाहून कुसुमच्या काकू थोड्या वरमल्या.
" कुसुम तुला काय करायचं ते कर. ह्या केशवशी लग्न कर नाहीतर दुसऱ्या कोणाचा हात पकडून जायचं असेल तर जा. ज्या दिवशी आमचा मुलगा या जगातून गेला त्यादिवशीच तुझा आमच्या घराशी संबंध संपला. तेंव्हा त्याच्या नावाने मिळणारे पैसे आणि जमीन यावर तुझा काहीही अधिकार नाही. त्यावर आमचा अधिकार आहे हे विसरू नकोस. राघवच्या माघारी लग्नानंतर कागदोपत्री वारसदार म्हणून तुझं नाव लागलं आहे त्यामुळे ते पैसे आणि जमीन मिळाल्यानंतर गप्पगुमान आमच्या हवाली करायची एवढं ध्यानात असुदे म्हणजे झालं. बाकी तू तुझ्या आयुष्यात काय करतेस काय नाही याच्याशी आमचं काहीही देणंघेणं नाही." कुसुमच्या सासऱ्यांनी शेवटी त्यांचा खरा रंग दाखवला.
" वाह बाबा! तुम्ही शेवटी आपला खरा रंग दाखवलात तर! पण एक गोष्ट लक्षात ठेवा बाबा. हे पैसे आणि जमीन याचा सोस मला नाही. मी आणि केशव आम्ही दोघे समर्थ आहोत आमची जवाबदारी उचलायला. मी सरकारला विनंती करून ते पैसे आणि जमीन सरकारजमा करून एखाद्या गरजवंताला देण्याची विनंती मात्र नक्की करीन हे तुम्ही विसरू नका." कुसुमने ठणकावून सासऱ्यांना सांगितलं.
हळव्या कुसुमचं हे नवीन रूप आणि दृढ निश्चय पाहून सगळेच थोडावेळ गप्प झाले. कोणाला काय बोलावं काही सुचेना. कुसुम काही आपलं बोलणं ऐकणार नाही याची खात्री त्या चौघांनाही झाली होती.
" मी काय म्हणते, ह्या पोरांनी चांगला निर्णय घेतलाय. त्यांच्या या निर्णयाचं आपण सगळे मोठ्या मनाने स्वागत करूयात. तुम्ही सगळे आता इथे आलाच आहात तर ह्यांच्या आयुष्याच्या पुढील वाटचालीसाठी तुम्ही आशीर्वाद द्यावा असं मला वाटतं." राधाबाईंनी गंभीर वातावरणाला थोडं निवळण्याचा प्रयत्न केला.
राधाबाईंच्या या बोलण्यावर कुसुमच्या सासऱ्यांनी एक जळजळीत कटाक्ष केशव आणि कुसुमवर टाकला आणि तावातावात तिथून काढता पाय घेतला. त्यांच्या पाठोपाठ कुसुमचे काका काकू देखील तिथून पसार झाले.
सगळे जाताच कुसुमने एकवार केशवकडे पाहिलं आणि जाऊन राधाबाईंना बिलगली. राधाबाईंनी केशवकडे पाहत आपला दुसरा हात त्याच्याकडे लांबवला तसा तो ही येऊन त्यांना बिलगला.
" जरी दुर्लक्षिले तुला जगाने
धैर्य कधी तू सोडू नको.
करून पर्वा उगी जगाची तू
बहर तुझा कधी सांडू नको.
इथे फुलावं, तिथे रुजावं
बारमाही खळखळून हसावं
फाडून छाती त्या दगडाची
जगण्यासाठी रोज झगडावं
मेणाहूनी मऊ देह तुझा जरी
कठोर वज्रासम आत्मबल तुझे
उभे ठाकू दे डोंगर संघर्षाचे
तुजसमोर ते भासतील खुजे
जरी नसे ना तुझे महत्व कुणा
ढळू न दे तू तोल मनाचा
ध्यानी असुदे सदाफुली तू
सदा बहरने धर्म तुझा..."
" सदाफुले, मी काय म्हटलं तुला समजलं ना? ध्यानी असू दे सदाफुली तू, सदा बहरने धर्म तुझा." राधाबाईंनी केशव आणि कुसुमवरून आपले हात फिरवून कानशिलावर आपली बोटं कडाकडा मोडली आणि दोघांची दृष्ट काढली.
समाप्त_________
©️ सुनिता मधुकर पाटील.
12/3/2022
फोटो - साभार गुगल.
तर माझ्या वाचक मित्रमैत्रिणींनो तुम्हाला ही कथा कशी वाटली हे सांगायला अजिबात विसरू नका. असेच आणखी ब्लॉग वाचायचे असल्यास माझ्या मधुनिता या फेसबुक पेजला नक्की follow करा. कथा आवडल्यास लाईक, कमेंट आणि लेखकाच्या नावासहित शेअर करा.
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.