© सुनिता मधुकर पाटील
खो ना जाएँ ये, तारे ज़मीं पर
वेदांगी आज जरा घाईतच होती. तिला सईला घेऊन लौकर स्टुडिओ मध्ये पोहचायचं होतं. ती स्वयंपाक करणाऱ्या मावशींची वाट पाहत होती. शोभा येऊन कधीच धुण्या भांड्याला लागली होती.
स्वयंपाक करणाऱ्या मावशी येताच व्यवस्थित सगळ्या सुचना देऊन वेदांगी बेडरूममध्ये तयार व्हायला गेली. आज सईचे पूर्ण दिवसाचे शूटिंग होते. सई !!! वेदांगी आणि विवेकची अकरा वर्षाची पाचवीत शिकणारी मुलगी सिरियलमध्ये बालकलाकार म्हणुन काम करायची. वेदांगी आणि विवेक एक सुखी कुटुंब. विवेक एका मल्टीनॅशनल कंपनीत कार्यरत तर वेदांगी आधी नोकरी करायची पण त्यांच्या आयुष्यात सई आल्यापासून तिच्या काळजीपोटी तिने नोकरी सोडली होती.
वेदांगी तयार होण्यासाठी बेडरूमचे दार बंद करणार इतक्यात शोभा तिच्या समोर आली. ‘‘ताई, दोन मिनिटं बोलायचं होतं तुमच्याशी. थोडा वेळ द्याल का मला?’’ शोभा वेदांगीच्या घरी झाडू, पोछा, धुनी, भांडी करायची.
शोभाची विनंती ती नाकारू शकली नाही. ‘‘बोल लवकर, काय काम आहे. मला बाहेर जायचं आहे, उशीर होतोय."
‘‘ इथे बसता का दोन मिनिटं ’’ म्हणत शोभाने तिला बेडवर बसवलं.
‘‘ताई, खूप दिवसांपासून मनात एक विचार होता. तुमच्याशी बोलायचं होतं पण हिम्मत होत नव्हती. तुमच्याकडे मी गेली आठ नऊ वर्षांपासून काम करतेय. मला तुम्ही तुमच्या घरच्यासारखी वागणूक दिलीत." शोभा चाचपडत होती.
" तुला नेमकं काय बोलायचं आहे ते सांगशील का? उगी पाघुळ लावू नकोस." वेदांगीला उशीर होत असल्यामुळे ती तिच्यावर चिडली.
‘‘ताई, तुम्ही सईला इतकं कामाला का जुंपलय हो? तिला इतक्या लहान वयात हे सारं झेपत नाही आहे. किती मलूल झालाय पोरीचा चेहरा. सुकून गेली आहे पोरं.
तुम्हाला आठवतंय का? तीनचार वर्षांमागे जेंव्हा माझी सोनी इथे तुमच्या घरी काम करताना मला कामात मदत करायची तेंव्हा तुम्ही मला म्हणाला होतात की लेकीला काम लावू नकोस. किती लहान आहे ती, फक्त दहा अकरा वर्षाची होती माझी सोनी. मग आता....आता काय झालं. सई मॅडमच्या बाबतीत अस का वागताय तुम्ही?
तुमच्या सांगण्यामुळे मी सोनीचं काम करणं बंद केलं आणि तुम्हीच तुमच्या लेकीकडून सईकडून काम करवून घेताय. लहान मुलांनी काम करू नये, लहान मुलांनी काम करणं म्हणजे बालमजुरी असते. हे सगळे नियम फक्त गरिबांसाठी असतात का? तुमच्या सारख्या श्रीमंतांना नाही का? जे मी तीन चार वर्षांपूर्वी करत होते तेच आज तुम्ही करताय. मला माहिती आहे माझं हे असं बोलणं तुम्हाला आवडणार नाही. पण तरीही मला हे तुम्हाला एकदा आवर्जून सांगावंसं वाटलं, बघा पटतंय का..." शोभा इतकं बोलली आणि तिथून निघून गेली.
वेदांगी थोडा वेळ स्तब्ध झाली. हा विचार आपण का नाही करू शकलो. शोभा एवढा विचार करत असेल असं तिला वाटलं नव्हतं. पण ती किती मोठी गोष्ट बोलून गेली होती. आता तिची तिलाच लाज वाटू लागली होती. सईला आपण कामाला लावलंय हे खरचं आहे की असे कसे वाहवत गेलो आपण. ती विचार करू लागली.
वेदांगीला अगदी मेल्याहून मेल्यासारखं वाटत होतं. ज्या शोभला आपण बालमजुरी म्हणजे गुन्हा आहे. त्याने मुले कोमेजून जातात. त्यांचं हे वय खेळण्या बागडण्याचं असतं हे धडे दिले होते तिनेच आज आपल्या डोळ्यात जळजळीत अंजन घालावं. जे शोभाला समजलं ते पैशाच्या व प्रसिद्धीच्या धुंदीत आपल्याला कसे कळले नाही.
तिला आजही तो तीन चार वर्षांपूर्वीचा दिवस स्पष्ट आठवत होता,
दहा अकरा वर्षांची पाचवीत शिकणारी सोनी फरशी पुसण्यासाठी आपल्या आईला शोभाला मदत करत होती आणि ते पाहून वेदांगीला शोभाचा खूप राग येत होता.
‘‘ शोभा, अगं तुला किती वेळा सांगितलं आहे मी की कामाला येताना सोनीला आणत जाऊ नकोस." जरा रागातच वेदांगी शोभाला ओरडत होती.
फरशी पुसता पुसता शोभा फक्त इतकंच बोलली, ‘‘अहो, ताई काय करू मी? माझा नवरा दारुड्या, त्या बेवडय़ाच्या ताब्यात कशी ठेवून या लेकराला." तिचा नवरा दारुडा आहे हे ठाऊक असल्यामुळे वेदांगी काहीच बोलली नाही.
त्या लहान चिमुरडीला अस काम करताना पाहून वेदांगीचा जीव तुटायचा आणि मग ती विचार करायची बालमजूर या विषयावर फक्त चर्चा होतात. पेपरात लेख छापून येतात. हे सारं फक्त चर्चेपुरतच मर्यादित असतं. लहान मुले कष्टाची कामं करतातच. काही मुलं आईबापांना मदत करायची म्हणुन तर काही आईबाप नाही म्हणून. आणि आपल्या सारखे सुशिक्षित लोक या गोष्टींना खतपाणी घालतात, खरतर विरोध करायला हवा, का नाही विरोध करू शकत आपण या सगळ्याला.
दुसऱ्या दिवशी नेहमीप्रमाणे शोभा सोनीला परत कामाला येताना सोबत घेऊन आली. वेदांगीने शोभा येताच तिला स्पष्ट शब्दात सांगितलं ‘‘हे बघ शोभा, सोनीने अस लहान वयात हे असे काम केलेले मला अजिबात आवडत नाही, तेंव्हा निदान माझ्यासामोर माझ्या घरी तरी तिला काम लावू नकोस, अगं, किती लहान वय आहे बघ तिचं? तुझं मन तरी कसं होत तिच्याकडून अस काम करवून घ्यायचं." वेदांगीच्या डोळ्यातील भाव वाचून शोभाला वाटलं की आता चूप राहण्यातच आपली भलाई आहे. ताई खूपच रागात दिसतेय.
" ठीक आहे ताई तुम्हाला नाही आवडत तर मग आज पासून सोनी काम नाही करणार, मग तर झालं." शोभा अस बोलताच वेदांगीच्या चेहऱ्यावर एक समाधानाचं हसू उमललं.
दुपारी वेदांगी सईच्या स्कूल बसची वेळ झाल्यामुळे तिला आणण्यासाठी खाली उतरली. थोडय़ाच वेळात सईची बस आली. बसमधून उतरल्यापासून घर येईपर्यंत सईची बडबड चालूच होती.
दुसऱ्या दिवशी परत वेदांगीने शोभाला बसवून प्रेमाने तिला समजेल अशा भाषेत शाळेचं, शिक्षणाचं महत्व तिला पटवून दिलं आणि शोभाला ते पटलं देखील.
एक दिवस सई शाळेतून आली आणि नेहमीप्रमाणे तिच्या तोंडाचा पट्टा चालूच होता. ती वेदांगीला सांगत होती, ‘‘मम्मी, आज आमच्या स्कूल मध्ये एक गेस्ट आले होते. त्यांनी पूर्ण स्कूल मध्ये सगळ्या मुलांना चॉकलेट्स आणि पेस्ट्रीज दिल्या."
दुसऱ्या दिवशी वेदांगीला सईच्या शाळेतून तिच्या प्रिन्सिपलचा मॅडमचा फोन आला, " हॅलो, तुम्ही सईच्या आई बोलताय ना,"
" हो बोला मॅडम," वेदांगी उत्तरते.
" काल आमच्या शाळेत एका ऍड एजन्सी मध्ये काम करणारे मयंक गोडबोले आले होते, तसे ते दरवर्षीच येतात. वर्षातून एकदा ते शाळेतील मुलांना खाऊ वाटप करतात. त्यांना तुमची सई खूपच आवडली. खूप गोड मुलगी आहे असं ते म्हणत होते. त्यांनी तुम्हाला त्यांना कॉन्टॅक्ट करायला सांगितला आहे." म्हणत त्या वेदांगीला मयंक गोडबोले यांचा फोन नंबर देतात.
वेदांगीला प्रश्न पडला, कोण असेल हा माणूस आणि आपल्याला का फोन करायला सांगितला आहे याने. हा विचार करतच ती त्याला फोन करते.
" हॅलो, तुम्ही मिस्टर मयंक बोलताय का? मी सईची आई बोलतेय. आज सईच्या शाळेतून प्रिन्सिपल मॅडमचा फोन आला होता आणि त्यांनी सांगितलं की तुम्हाला माझ्याशी बोलायचं आहे."
" हो...हो, आलं लक्षात माझ्या. मला तुमची मुलगी खूपच आवडली आहे. मी एका अ‍ॅड एजन्सीमध्ये काम करतो. तुम्ही तिला पडद्यावर आणू इच्छिता का? अहो, मला एका अ‍ॅडसाठी लहान मुलीची गरज आहे. अगदी छोटीशीच अर्ध्या मिनिटाची ऍड आहे, तुमची सई अगदी परफेक्ट आहे त्या ऍडसाठी." मयंक गोडबोले असं बोलताच ती गोंधळते.
" अहो सर, आम्ही तसा काही विचारच केला नाही पण या बाबत मला माझ्या मिस्टरांना ही विचारावं लागेल." वेदांगी त्याला सांगते.
" हो, काही हरकत नाही. विचार करून निवांत सांगा." तो बोलतो आणि फोन कट करतो.
" संध्याकाळी विवेक ऑफिसमधून आल्यानंतर वेदांगी त्याला मयंकबद्दल सांगते. दोनचार दिवस विचार केल्यानंतर वेदांगी आणि विवेक दोघांनाही वाटतं की काय हरकत आहे एखाद्या ऍडमध्ये काम करायला, संधी आपणहून चालून आली आहे तर कशाला सोडायची. आणि मग त्यांनी होकार देऊन टाकला.
शूटिंग पूर्ण व्हायला जवळजवळ महिना लागला. सईला देखील मज्जा येत होती. नवीन काहीतरी ती अनुभवत होती. ऍड पूर्ण झाली, देशभर ती झळकली आणि प्रसिद्ध झाली. मग मागे वळून बघायचा प्रश्नच येत नव्हता. प्रसिद्धी आणि पैसा दोन्ही हात जोडून दारात उभे होते. सई एक एक यशाची पायरी चढत होती. शाळाही तिच्यासाठी अ‍ॅडजस्टमेन्ट करायला तयार व्हायची. शाळेतली तिची गैरहजेरी, परीक्षा न देणं सर्व चालु लागलं होतं.
सई आणि वेदांगी दोघीही आता बिझी होत्या. वेदांगी सईसोबत तिच्याबरोबर सगळीकडे जायची. पैशाची आवक वाढली. नवीन घर, गाडी आली. नोकरचाकर आले.
सई ऍडसोबत सीरियलमध्येही काम करायला लागली. जवळपास तीन वर्षे उलटत आली, दिवसेंदिवस त्यांची दगदग, धावपळ वाढतच होती.
नेहमी प्रसन्न, उत्साही व हसरी असणारी सई कधी कधी कोमेजल्यासारखी दिसायची. अभ्यास करणं, खेळणं, सगळं जवळजवळ बंदच झालं होतं पण हे हिरमुसलेलं बालपण विवेक आणि वेदांगीला दिसत नव्हतं.
एक दिवस सई वेदांगीला म्हणाली, ‘‘मम्मी, मला शाळेत जायचं आहे गं. खूप दिवस झाले मी शाळेत गेले नाही."
‘‘अगं तू काळजी करू नकोस? मी तुझ्या टीचरशी बोलले आहे, तू टेन्शन घेऊ नकोस. तू आरामात पास होशील." वेदांगी तिला समजावते.
शोभा त्या दोघींच बोलण ऐकत होती आणि आज काहीही झालं तर वेदांगी ताईंशी या विषयावर बोलायचंच अस ती ठरवते.
स्वयंपाक करणाऱ्या मावशींच काम आटोपलं होत त्या घरी जाण्यासाठी वेदांगीला विचारत होत्या आणि त्यांनी दिलेल्या आवाजाने ती भानावर आली.
ती अजूनही शोभाने बोललेल्या गोष्टींचा विचार करत होती. आज शोभाने तिचे चांगलेच डोळे उघडले होते.
आता काहीही झालं तरी सईला या सगळ्यापासून दूर ठेवायचे. तिचे बालपण तिला परत द्यायचे. हे ती मनाशी पक्कं करते.
दुसऱ्या दिवशी सकाळीच ती शोभाला फोन करून कामाला येण्याची आठवण करून देते आणि तू दिलेला मोलाचा सल्ला कसा उपयोगी ठरला हे देखील सांगते. अगं, मी थोडी भरकटले होते. पण आता सईच्या बाबतीत योग्य तो निर्णय मी घेतलाय हे देखील ती कबूल करते.
‘‘असं काय विचारता हो ताई? मी कामाला येणार नाही असं कधी होईल का? लगेच निघते." शोभा सांगते.
" आणि हो, सई आजपासून रोज शाळेला जाणार बर का !!!" वेदांगी शोभाला सांगते आणि शोभाला वेदांगीला न पाहताच तिचा समाधानाने हसलेला चेहरा दिसतो.
© सुनिता मधुकर पाटील
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.