"दादा घ्या ना गजरा. बाईसाहेबांना महिलादिनाचं गिफ्ट,खूप खुश होतील त्या,"एक आठ दहा वर्षांची चिमुरडी हातात गजरे घेऊन त्याला विनवत होती.
"ये जा,पळ इथून."त्याने त्या चिमुरडीला हाकलून लावताच ती हिरमुसून एका कोपऱ्यात जाऊन उभी राहिली.
ती लांबून त्या चिमुरडीची घालमेल,गजरा विकण्याची धडपड न्याहाळत होती.तिने लांबूनच त्या चिमुरडीला थांबण्याचा इशारा केला आणि त्याच्यासमोर जात आपल्या विशिष्ट शैलीमध्ये टाळी वाजवली.
त्याने तिला पाहताच खिशातून दहाची नोट काढली आणि तिच्यासमोर धरली.
तिने त्या पैशातून त्या चिमुरडीकडून दोन गजरे घेतले.एक आपल्या लांबसडक केसात माळला आणि दुसरा त्या चिमुरडीच्या केसात.
दोघी एकमेकींकडे पाहून गोड हसल्या आणि महिलादिनाच्या शुभेच्छा देत आपापल्या वाटेने निघून गेल्या.
३. गंगी आणि सुंदरी.
" खबरदार! माझ्या सुंदरीला हात लावला तर, हाताचं कांडकं पाडीन. "गंगी हातात कोयता घेऊन उभी होती. गंगीची गाय सुंदरीला तिचा नवरा म्हातारी झाली म्हणून खाटिकाला विकायला निघाला होता.
"अगं गंगे, अशी काय करतीयास,ही सुंदरी आता म्हातारी झालिया,उगी खायला कार अन धरणीला भार. "त्याने समजावलं.
" व्हय! मी पण म्हातारी झालीया मग आता मलाबी द्या कसायाला. आवं जिच्या दूधदुभत्यावर माझी लेकरं पोसली, त्यांच्या मनगटात बळ आलं. जिच्या दुधाच्या पैक्यांन माझा संसाराचा गाडा रेटाया मदत केली. आज ती म्हातारी झाली म्हणून तिला इकून टाकू. "गंगीने डोळ्याला पदर लावला.
" अगं, आज महिलादिन हाय का नाय, तुला चांगलं लुगडं घेतो या पैशात."
" आग लागो तुमच्या लुगड्याला. "गंगीने सुंदरीचा कासरा पकडला आणि चालू लागली. आज खऱ्या अर्थाने तिने महिलादिन साजरा केला.
४. आदर्श
स्टेजवर रेश्मीला पुरस्कार स्वीकारताना पाहून सावीचा जीव सुपा एवढा होत होता.
सोळावर्षापूर्वी अमानवीय अत्याचारातून जन्मलेली रेश्मी सुरवातीला सगळ्यांना नकोशी होती. कोणी तिला धिक्कारलं तर कोणी दया दाखवली पण सावीने हार मानली नाही.
मोठया मेहनतीने आणि खस्ता खाऊन लोकांची चिखलफेक, निंदा सहन करत तिने तिला वाढवलं.
हळूहळू सरणारा काळ तिच्या मनावर झालेल्या जखमांवर फुंकर घालत होता.
दहावीचा निकाल लागला आणि सारं चित्र पालटलं. रेश्मी संपूर्ण जिल्ह्यात पहिली आली होती. नकोशी असणारी रेश्मी आज गावासमोर आदर्श ठरली होती आणि सावी स्त्री शक्तीचं मूर्तिमंत उदाहरण.
५. म्हातारीचा स्वेटर.
‘‘ ती आली होती काठी टेकत टेकत, मागच्या वर्षीही पुरचुंडीत पैसे घेऊन. स्वेटरची किंमत चारशे रुपये ऐकून परत गेली होती पण स्वेटर फार आवडला होता तिला. त्या वेळी दोनशेच रुपये होते तिच्याकडे. माधवने दिलाही असता तिला स्वेटर तसाच तिची परिस्थिती पाहून पण तिनं घेतला नसता कारण ती स्वाभिमानी होती...!
आज परत आली आहे. मोजून चारशे रुपये घेऊन, एक वर्षानंतर...!
आपल्या सुरकुतल्या हातांनी एक एक स्वेटर कुरवाळत होती. तिने एक गुलाबी रंगाचा स्वेटर उचलला, तिच्या चेहऱ्यावर मोठं हसू उमललं. तिनं तो स्वेटर आपल्या अंगावर धरला. काही तरी गवसल्याचा भाव तिच्या चेहऱ्यावर उमटला. खोल गेलेले डोळे एकदम चमकले. किंमत विचारली, आठशे रुपयेचा स्वेटर, माधवने चारशे सांगितले. चारशे रूपये देऊन निघून गेली. धूसर दवात ती लुप्त झाली. तिला पाहून काळजातून एकच आर्त साद निघाली "आई".
६. पिळवणूक
" माझं आठवड्याच्या कामचं दोन हजार रुपयं हुत्याती, तुम्ही हजारचं दिलं. "मुकादमाने हजार रुपये हातात टेकवलेले पाहून वच्छी गयावया करत बोलली.
"वच्छे, मालकानं एवढंच द्यायला संगीतल्याती. घ्यायचं तर घे नाहीतर निघ इथनं. "मुकादम तिच्यावर खेकसला.
"आवं पण पोराची शाळची पुस्तकं घ्यायची हायती. पैसं थोडं कमी पडत्याती. मी उचलं थोडीच मागतीया. माझ्या हक्काचं,कामाचं पैसं मागतीया. "वच्छीने आवाज चढवला.
" ए, हक्क,बिक्क मला नगं शिकवू, देतोय तेवढं घे आन गप्पगुमान चालती हो." मुकादमाने तिला दम भरला.
डोळ्यात आलेलं पाणी पदराने पुसत मनात आठवड्याभराच्या घरखर्चाचा, पुस्तकांच्या किमतीचा हिशोब करत तिने घरची वाट धरली.
मुकादम,कंत्राटदारांकडून रोजंदारीवर काम करणाऱ्या कामगारांची होणारी आर्थिक पिळवणूक ही समाजाला लागलेली कीड आहे. ही पिळवणूक बंद करून एक सुदृढ समाज बनवणं सुजाण नागरिकांच्या हातात आहे.
७. जवाबदारी
मुलीला शाळेतून आणण्यासाठी स्मिता घाईघाईतच घरातून बाहेर पडली. ती रस्त्यावर पोहचलीच होती की बाजूने जाणाऱ्या बसमधून कोणीतरी गुटखा खाल्लेली पिचकारी मारली."अरे ए, दिसत नाही का, कुठे ही कसे थुंकता रे...,"ती ओरडली.
ही एका स्मिताचीच गोष्ट नाही.आजकाल सार्वजनिक ठिकाणी सगळीकडेच रस्त्यावर, बिल्डिंगच्या कोपऱ्यात, मंदिरांमध्ये, बागेमध्ये कचरा करणे, थुंकणे, रस्त्याच्या कडेला मोकळी जागा पाहून मूत्र विसर्जन करणे हे चित्र आपल्याला नेहमीच पहायला मिळतं.
आपला परिसर, गाव, शहर, देश स्वच्छ ठेवणं ही आपली नैतिक जबाबदारी आहे. ती आपण व्यवस्थित पार पाडत नाही आणि सरकारला दोष देत, दुसरा देश किती सुंदर, स्वच्छ आहे याचे गुणगान गात राहतो.
आपली जबाबदारी झटकून सतत दुसऱ्याना दोष देणं कृपया बंद करा आणि "स्वच्छ भारत अभियान" या मोहिमेला पाठिंबा देत स्वतःपासून सुरवात करा.
८. स्वच्छतादुत
2020 वर्ष सुमनसाठी चांगलंच अविस्मरणीय ठरलं. ती एक स्वच्छतादुत होती. हे काम तिला नेहमी स्वतःच्या तुच्छतेची जाणीव करून द्यायचं. रस्ते झाडताना, घाण उचलताना तिला नकोसं व्ह्यायचं, तिचा जीव मेटाकुटीला यायचा. नाईलाजास्तव ती हे काम करत होती.
लॉकडाऊन झालं, सभोवतालच्या परिसराची अधिकच स्वच्छता ठेवण्याची जवाबदारी वाढली.
एक दिवस ती नेहमीप्रमाणे सकाळी रस्त्यावर झाडू मारत असताना अचानक तिच्यावर फुलांचा वर्षाव झाला, रस्त्यावर तिच्यासाठी फुलांच्या पायघड्या अंथरल्या गेल्या. ती ज्या परिसरात काम करायची त्या परिसरातील लोकांनी ती करत असलेल्या चांगल्या कामाची पोचपावतीच दिली होती जणू...!
ती मनोमन सुखावली आणि आजवर कामाबद्दल असलेली मनातील अढी दूर झाली. तिला तिच्या कामाचं महत्व पटलं. 2021 वर्ष उजाडता उजाडता तिचं संपूर्ण मत परिवर्तन होऊन तिची कामाप्रतिची आस्था वाढली.
९. नवस... बळी देणं.
"कितीदा सांगितलं हुत, जादा शिकलेली सून घरात नगं. समदं देवधराम, रीतिरिवाज मातीत मिसळलं. "सोनाबाई तणतणत होत्या.
"अहो आई, ही अंधश्रद्धा आहे." नीता समजावत होती.
"अगं पण म्या नातू होवू दे म्हणून नवस बोलली हुती, त्याच काय?" सोनाबाई चिडल्या. इतक्यात सोनाबाईचा मुलगा विव्हळत घरात आला, "अगं आई गं...!किती लागलंय."
"आरं कुठं कोलमडला, किती रगात येतंय बघ."जखम झालेल्या पायाच्या बोटाकडे पाहत सोनाबाई बोलल्या.
"जीव कळवळला ना, आई...!अहो, साधी ठेच तर लागली आहे. मुलांच थोडसं रक्त बघून तुमचा जीव तुटतोय, नवसाच्या नावाखाली त्या आईच्या लेकराचा तर बळी द्यायला निघालाय तुम्ही. अहो, एका आईची कूस उजाडून दुसरी आई खुश कशी राहू शकेल. हे अनिष्ट प्रकार बंद करायला हवेत." बाहेर बांधलेल्या बकरीकडे बोट करत निता बोलली.
"व्हय बाई समदं पटलं." म्हणत सोनाबाईंनी तिला हात जोडले.
१०. आकाशी झेप घे रे पाखरा.
"मम्मा,अगं थांब. कसला तरी आवाज येतोय." म्हणत पाठीवर स्कूल बॅगेच ओझं वागवत, लटपटत चालणाऱ्या लिलीने रस्त्याकडेला पाहिलं. एक कबूतर पायात प्लॅस्टिकचे तुकडे, दोरे, केस अडकल्यामुळे वेदनेने कळवळत होतं. त्याला उडता देखील येत नव्हतं. लिलीने पळत जाऊन त्याला उचलून घेतलं.
"अगं, काय करतेस लिली शाळेला उशीर होतोय चल लवकर." आई तिच्यावर खेकसली.
"हो मम्मा,एक मिनिट." म्हणत तिने त्या कबुतराच्या पायात अडकलेला सगळा कचरा बाजूला केला आणि त्याची सुटका केली. ते मस्त पंख फडफडत उंच उडालं.
"पाहिलंस मम्मा, या साठीच आमची स्कूल टीचर आम्हाला सांगते केसं, दोरे, प्लॅप्स्टिक डस्टबिनमध्येच टाकायचं त्याला बाल्कनीतून खाली नाही फेकायचं. यामुळे एखाद्या ऍनिमलची डेथ होऊ शकते ना!!" आपल्या इवल्याश्या लेकीचं बोलणं ऐकून आणि दाखवलेली माणुसकी पाहून आईचा उर भरून आला.
माणुसकीच्या दर्शन घडवणाऱ्या या शतशब्द कथा आपल्याला कश्या वाटल्या सांगायला विसरू नका. आपल्या प्रतिक्रियेच्या प्रतीक्षेत.
सर्वच लघुकथा खूप छान..त्यातली पहिली कथा अप्रतिम...👌👌👍👍🙏🙏❤❤😊😊
ReplyDeleteमनःपूर्वक धन्यवाद सर 🙏
Delete