मधुनिता
होऊ कसा उतराई...? - भाग २
दिवाकरराव आणि कमल यांना माधवचं घर सोडून जवळपास आठ-दहा महिने होत आले होते. दरम्यान माधवने त्यांची चौकशी करण्याची साधी तसदी देखील घेतली नव्हती. ते कुठे आहेत, कसे आहेत, गावी व्यवस्थित पोहचले असतील का? याची कोणाला काहीच फिकीर नव्हती. केशव, वृंदा आणि माधव तिघेही आपापल्या विश्वात रममाण होते.
इकडे एक दिवस सरिता घराची साफसफाई करताना घरात खूप अडगळीचं सामान गोळा झाल्यामुळे भंगारवाल्याला देण्यासाठी सगळं सामान एका ठिकाणी गोळा करून ठेवत होती. पोटमाळ्यावरही काही निरूपयोगी सामान आहे का हे पाहत असताना तिला दिवाकरराव आणि कमलची एक ट्रंक सापडली.
" म्हाताऱ्या-म्हातारीची ट्रंक इथेच राहिली वाटतं. त्याच वेळी द्यायला हवी होती. तेंव्हा कसं लक्षात आलं नाही आपल्या. जाऊदे... मरुदे! असंही कोणती लाखोंची प्रॉपर्टी असणार आहे या ट्रंकेत."
गंज लागलेल्या त्या ट्रंकेला पोटमाळ्यावरून खाली काढता काढता सरिता स्वतःशीच बडबडत होती. तिने ती ट्रंक उचलून माधवच्या पुढ्यात नेऊन आपटली.
" बघा! तुमच्या आई बापाने यात कोणतं घबाड लपवून ठेवलं आहे ते. तसंही होतंच काय म्हणा त्यांच्याकडे तरीही कुलूप-बिलुप लावून ठेवलंय पेटीला. आता हिची किल्ली कुठं उलथली असेल कोणास ठाऊक?" त्यांच्याबद्दल असलेला द्वेष तिच्या बोलण्यातून स्पष्ट जाणवत होता.
" का इतकी बडबड करत आहेस? आता गेलेत ना ते इथून. आता तरी थोडी शांत रहा आणि तो हाथोडा दे बरं इकडं. कुलूप तोडूनच काढावं लागेल." माधवने कुलूप तोडून काढलं आणि आत काय आहे ते पाहू लागला.
पेटीत दिवाकररावांचे एक दोन सदरे, धोतर आणि कमलच्या काही सणासुदीला नेसायच्या ठेवणीतल्या साड्या तसंच जुना जीर्ण झालेला, गावच्या जत्रेत जोडीने काढलेला दोघांचा एक फोटो होता. लाल मलमलच्या कपड्यात गुंडाळलेले जुन्या माठाचे चांदीचे तोडे आणि सगळ्यात खाली तळाशी एक मळकट पिशवी होती. माधव कुतूहलाने त्या पिशवीत काय आहे ते पाहू लागला.
पिशवीत जुनी, वर्षानुवर्षे घडी घातल्यामुळे त्या ठिकाणी जीर्ण झालेली, पांढरा रंग जाऊन थोडीशी काळवंडलेली काही कागदपत्रे होती. तो ती कागदपत्रे उलटून पालटून पाहत असताना त्यातून एक निळं आंतरदेशीय पत्र खाली पडलं. त्याने पत्राच्यामागे पाठवणाऱ्याचं नाव आहे का ते पाहिलं असता मागे 'सदा' हे नाव लिहलेलं होतं. सदा या नावाखेरीज आणखी काही लिहलेलं त्याला आढळलं नाही.
" कोणाचं आहे हे पत्र आणि बाबांनी हे इतकं जपून का ठेवलंय? असेही आपले सगळे नातेवाईक जवळपास राहणारेच आहेत. पत्र पाठवावं इतक्या लांब कोणी राहत असल्याचं तर मला काही आठवत नाही. पाहुयात तरी या पत्रात काय लिहलंय ते!" मनातल्या मनात विचार करत माधवने पत्र वाचायला सुरुवात केली.
पत्रातला मजकूर जसजसा पुढे सरकत होता तसतसे माधवच्या चेऱ्यावरचे रंग बदलत होते. डोळ्यात आगतिकता दाटून येत होती. आजवरचं सारं आयुष्य एखाद्या चित्रफितीप्रमाणे त्याच्या नजरेसमोरून सरकत होतं. त्याचा कंठ दाटून आला. मोठा आवंढा गिळत तो फक्त बाबा... म्हणून जोरात ओरडला आणि पत्र घडी करून खिशात ठेवलं.
" अहो, काय झालं तुम्हाला? इतके अस्वस्थ का दिसताय."
त्याचा आवाज ऐकून सरिता धावत त्याच्याजवळ आली. ती माधवची अवस्था पाहून घाबरली.
" मला बाबांकडे जावंच लागेल. मला त्यांची माफी मागायची आहे. मी चुकलो... मला बाबांकडे जायचं आहे." असचं काही तो सारखं सारखं बडबडत होता.
" अहो, असं काय करताय. हे काय बोलताय तुम्ही. आईबाबांची माफी... कशासाठी? बरं झालं ना म्हातारा-म्हातारी लवकर इथून टळले, नाहीतर जन्मभर हे लोडणं गळ्यात वागवावं लागलं असतं."
सरिता बडबडत होती पण माधवचं तिच्या बोलण्याकडे लक्ष नव्हतं. तो खूप अस्वस्थ झाला होता. त्याची होणारी तगमग त्याच्या हालचालींवरून दिसुन येत होती. माधवची अवस्था पाहता आईबाबांकडे जाण्याशिवाय काहीही पर्याय नाही हे सारिताने ताडलं. आईबाबा स्वाभिमानी आहेत, इथे झालेल्या अपमानानंतर ते दोघे वृंदाताई आणि केशवदादाकडे न जाता गावीच गेले असतील याची त्या दोघांना पूर्ण खात्री होती त्यामुळे तिने गावी जाण्याची तयारी केली आणि तडक ते गावी रवाना झाले.
"असं अचानक काय झालं की तुम्ही इतके अस्वस्थ झालात, काय होतं त्या ट्रंकेत?"
संपूर्ण प्रवासात सरिताने त्याला प्रश्न विचारून भंडावून सोडलं पण माधव मौन होता. तो काहीच बोलत नव्हता. त्याच्या डोळ्यात फक्त पश्चातापाचे अश्रू होते आणि मन भूतकाळातील गोड आठवणीत रमलं होतं.
" अहो, कुठे गुंगलाय, घरं आलं." ड्रायव्हरने गाडी थांबवताच सरिता बडबडली.
माधव गाडीतून उतरताच धावत घराकडे गेला आणि अंगणात बसलेल्या बाबांना घट्ट मिठी मारून रडू लागला.
" मला माफ करा, बाबा. मी चुकलो... मी तुमच्यासोबत खूप चुकीचा वागलो पण मला आता सगळं खरं कळून चुकलंय."
" अरे! काय बोलतोयस माधवा आणि असं अचानक कसं येणं केलंस? सगळं ठीक आहे ना? आधी ते रडणं थांबावं आणि काय झालं ते नीट सांग बरं." इतक्यात कमलही पदराला हात पुसत स्वयंपाकघरातून बाहेर आली. माधव आणि सरिताला पाहून तिला खूप आनंद झाला. पण असं अचानक आल्यामुळे तिला काळजी वाटू लागली.
माधवने खिशातील पत्र काढून दिवाकररावांसमोर धरलं. त्यांनी पत्र उघडून पाहिलं आणि कमलकडे डोळे वासून पाहू लागले.
" तुला सांगितलं होतं कमळे ते पत्र फाडून चुलीत जाळून टाक पण तुला भावाचा जरा जास्तच पुळका. इतकी वर्षं उराशी कवटाळून बसलीस."
" अहो माझ्या एकुलत्या एका भावाचं, सदाचं शेवटचं पत्र... हे पत्र त्यानं मला लिहलं आणि थोड्याच दिवसात तो आजाराने ..." कमलने रडत रडत दिवाकररावांच्या हातातून पत्र हिसकावून घेतलं. तिने पत्र उघडलं आणि वाचू लागली. पत्रात लिहलं होतं,
तीर्थरूप ताई आणि भाऊजी
सप्रेम नमस्कार,
विनंती विशेष, पत्र लिहण्यास कारण की बरेच दिवस झाले एका महत्वाच्या मुद्यावर मला तुमच्याशी बोलायचं होतं पण माझं बोलणं आपल्याला कितपत रुचेल हे माहीत नाही म्हणून गप्प होतो. बऱ्याच विचारांती शेवटी हे पत्र लिहायला घेतलं. मी सरळ मुद्यावरच येतो. तुम्ही बाळ दत्तक घेणार असल्याचं मला बाबांकडून समजलं. मी म्हणतो, काय गरज आहे बाळ दत्तक घेण्याची? कोण कुठलं ते मूल. तुमच्या शेतातल्या झाडीत कोणी सोडून गेलेलं, बेवारशी. ना त्याची जातपात माहिती ना कुळं, गोत्र. कोणाच्या वासनेचं फळ असेल देव जाणे.
चला हे सगळं जरी आपण एकवेळ डोळे झाकून पाठीवर टाकलं तरी आणखी एक मुद्दा उरतोच की, ताई तू त्या मुलाला पोटच्या मुलासारखा लळा लावशील? वृंदा आणि केशव प्रमाणेच त्याला आईचं प्रेम देऊ शकशील? उद्या त्या मुलामध्ये आणि तुझ्या स्वतःच्या मुलांमध्ये तू दोनदुसरं करणार नाहीस कशावरून? दुसरी गोष्ट म्हणजे आजकाल पोटची पोरं आईबापाला ओळख देत नाहीत तेंव्हा उद्या हे पोरगं तुमची काय ओळख ठेवणार? तुम्ही केलेल्या उपकाराची त्याला काय जाण असणार?
भाऊजी, मला माहिती आहे तुमचं मन मऊ लोण्यासारखं आहे. ते लगेच वितळतं. तुम्ही कोणाला दुःखात नाही पाहू शकत. पण त्यासाठी तुम्ही तुमचा सुखातला जीव दुःखात का टाकताय. सोन्यासारखा संसार, पदरात दोन सोन्यासारखी लेकरं असताना उगी आणखी डोक्याला ताप करून घेऊ नका. आधीच घरची परिस्थिती बेताची त्यात आणखी एका खाणाऱ्या तोंडाची भर कशाला उगीच. इतकंच माझं म्हणणं आहे.
पुन्हा एकदा नीट विचार करा. शेवटी निर्णय तुमचाच आहे. माझ्या मते त्याला एखाद्या अनाथाश्रमात नेऊन सोडा.
बाकी इकडे सगळं ठीक आहे. आई बाबा खुशाल आहेत काळजी नसावी. वृंदा आणि केशवाला माझे शुभाशीर्वाद. घरातील इतर लहानथोरांना नमस्कार आणि आशीर्वाद. परत एकदा तुम्हा दोघांना माझा सप्रेम नमस्कार.
कळावे, लोभ असावा.
तुमचाच,
सदाशिव
____________________________
" आई बाबा, तुम्ही या अनाथाला जवळ केलं. भरभरून प्रेम दिलं. वेळप्रसंगी पोटच्या पोरांना लांब सारलं पण मला जवळ धरलं. तुमचं झुकतं माप नेहमी माझ्या बाजूनेच असायचं मग ते प्रेम असो, कपडे किंवा खाण्यापिण्याच्या बाबतीत असो, कधी मला पोरकेपणा जाणवू दिला नाही. आणि मी... मी काय केलं? मी तुम्हाला घरातून हाकलून दिलं. चुकलो मी... माफ करा मला. ह्या प्रेमाचा, तुम्ही माझ्यावर केलेल्या उपकाराचा मी उतराई कसा होऊ." माधव पाश्चातापाच्या आगीत जळत होता.
" अरे, माधवा असं काय म्हणतोस. तू पोरका कुठे होतास रे. आम्ही होतोच की तुझे आईबाबा आणि आजन्म तू आमचाच मुलगा असणार. मी तुला जन्म जरी दिला नसला तरी यशोदा बनून तुला आईच्या मायेनं नक्कीच वाढवलं रे. रडू नकोस, डोळे पूस बरं आधी." कमलने त्याला मायेनं जवळ घेतलं.
" अहो, हे काय चालू आहे? मला कोणी काही सांगेल काय. जन्म दिला नाही म्हणजे..." हे सगळं काय चालू आहे सारिताला काही समजत नव्हतं.
माधवने कमलच्या हातातून पत्र घेऊन सारिताला वाचायला दिलं. सारिताला पत्र वाचून काय बोलावं काही समजेना. ती डोक्याला हात लावून मटकन खाली बसली.
" अरे, बराच वेळ झाला तुम्हाला येऊन. चला उठा, हात पाय धुवून घ्या. कमल आता चहाचा घाट घालत बसू नकोस. सरळ जेवायलाच वाढ. रात्र होत आली आहे. मूलं प्रवासाने दमली असतील, भूक लागली असेल त्यांना. हा विषय आता इथंच संपवा. पुन्हा पुन्हा या विषयाची घरात पुनरावृत्ती नको. माधवा अरे तू दोन तीन दिवसांचं लहान लेकरू असताना या घरात आलास. ना माणसांची पारख, ना नात्यागोत्याची ओळख. तू ज्या क्षणी आमच्या आयुष्यात आलास त्या क्षणापासून तू आमचा मुलगा झालास. हं! ती वृंदा काय म्हणते बरं... शेंडेफळ. आमचं सगळ्यात लहान बाळ, आमचं शेंडेफळ. तेंव्हा जास्त काही विचार करत बसू नकोस. तू आमचा मुलगा होता, आहेस आणि असणार. आमचा माधवा...!" दिवाकररावांनी माधवला आपल्या परीने समजावलं.
दुसऱ्या दिवशी कमल सकाळी लौकरच उठली. सकाळची सारी आन्हिके आवरून स्वयंपाकाला लागली. सरिता मदतीला होतीच. स्वयंपाक होताच सगळे जेवायला बसले.
" बाबा, आता तुम्ही कायम माझ्याजवळच रहायचं. मी तुम्हाला कधीच एकटं सोडणार नाही. आपण उद्या सकाळीच पुण्याला निघू. आई तू आणि सरिता आपली निघायची तयारी करा." माधव जेवता जेवता बोलला.
" नको माधवा, आम्ही म्हातारे इथेच बरे आहोत." कमल दीवाकररावांकडे पहात म्हणाली.
" आई, मला माफ नाही केलंस ना. अजून रागावली आहेस माझ्यावर. चुकलो गं मी. पुन्हा नाही अशी चूक होणार." माधव काकुळतीला येऊन बोलत होता.
" तसं नाही रे माधवा. आम्ही मातीतली माणसं, शेता मळ्यात राबणारे. आमची नाळ कायम या मातीशी जोडलेली. तिथं शहरात करमत नाही रे आम्हाला. जीव गुदमरतो. इथे कसं मोकळं, मोकळं वाटतं. शिवाय चार माणसं भेटतात. सुखदुःख वाटून घेतली जातात. इथं कसा जीव रमतो." दिवाकरराव बोलत होते.
" मुख्य म्हणजे इथं मी आणि तुझ्या आईने मिळून एक छोटंसं 'आपलं घर' सुरू केलं आहे. त्याकडे पण लक्ष द्यावं लागणार ना."
" आपलं घर म्हणजे... मी नाही समजलो." माधवने आश्चर्याने विचारलं.
" आपलं शेतात जे जून पडकं घर होतं ना, त्याला नीट करून घेतलं. त्याच्या बाजूला आणखी चार पाच खोल्या बांधल्या आणि तिथे आमच्या सारखे म्हातारे, घरच्यांनी ठोकरलेले, ज्यांना कोणी नाही असे वृद्ध सगळे एकत्र राहतात. आता सध्या तिथे पाच सहाजण आहेत. आम्ही सगळे मिळून आपल्या शेतात काम करतो. पोटापुरतं उत्पन्न निघतं त्यातून. हळूहळू जम बसेल. बघुयात पुढे कसं होतं ते." दिवाकररावांनी 'आपलं घर' बद्दल सांगताच माधव ओशाळला. पुढे काय बोलावं त्याला काही सुचेना.
" पण बाबा या सगळ्याला पैसे कोठून आणले." सारिताने प्रश्न केला.
" कमलला एकच भाऊ होता 'सदाशिव'. तो कसल्याशा आजाराने वारला. तिच्या वडिलांची थोडी जमीन होती ती कमल आणि तिच्या बहिणीला वारसाहक्काने मिळाली होती. ती जमीन आम्ही तिथेच राहणाऱ्या नारायणला बटईने शेती करायला दिली होती. इतकी वर्षे आम्ही त्याचा काहीच मोबदला नारायणला मागीतला नव्हता. आम्ही पुण्याहून आल्यानंतर तो एक दिवस आम्हाला भेटायला आला. त्या शेतीचा व्यवहार त्याने चोख ठेवला होता. आमच्या हिष्याचे पैसे तो दर वर्षी बँकेत टाकत गेला. इतक्या वर्षात एक चांगली रक्कम बँकेत गोळा झाली होती. त्याची बायको जाऊन वर्षभरच झालं होतं आणि त्याच्या मुलाने त्याला घराबाहेर काढलं. ते पैसे मुलगा लुबाडून घेईल म्हणून तो आमचे पैसे आम्हाला परत द्यायला आणि जमिनीचा व्यवहार संपवायला आला होता. वयोमानाने त्यालाही आता शेतातील मेहनतीची कामं जमत नव्हती. मग आम्ही त्याला इथेच आमच्यासोबत ठेवून घेतला आणि त्या पैश्यातून हे 'आपलं घर' उभं केलं. आता म्हातारपणी कशाचीच आसक्ती उरली नाही, माधवा. तेंव्हा तू आमची काळजी करू नकोस. मनात कोणतीही अढी न ठेवता शांत चित्ताने तू परत जा. आम्ही आमची काळजी घेतो आणि काही कमी जास्त झालं तर तुम्ही तिघे आहातच की."
दिवाकररावांचं बोलणं ऐकून माधवला त्यांचा अभिमान वाटला आणि स्वतःबद्दल तिरस्कार!
दिवाकरराव आणि कमल यांनी आपली आयुष्याची संध्याकाळ रडत कुथत काढण्याऐवजी आयुष्याकडे एका वेगळ्या दृष्टिकोनातून पाहिलं. निराधार वृद्धांची सावली बनत त्यांच्या आयुष्याची संध्याकाळ सोनेरी करण्याचं प्रेरणादायी सेवाव्रत त्यांनी घेतलं.
दिवाकररावांच्या या व्रताचा वसा घेऊन हा वारसा पुढे नित्य चालवण्याचा निर्धार माधवने मनाशी पक्का केला आणि प्रसन्न चित्ताने तो पुण्याला जायला निघाला. आई बाबांच्या ऋणातून उतराई होणं तर शक्य नाही पण असं केल्याने त्याच्या आत्मग्लानी भरीत मनाला क्षणभर का होईना विसावा नक्कीच मिळेल.
समाप्त__________
©️ सुनिता मधुकर पाटील
25/12/2021
फोटो - साभार गुगल.
तर माझ्या वाचक मित्रमैत्रिणींनो तुम्हाला ही कथा कशी वाटली हे सांगायला अजिबात विसरू नका. असेच आणखी ब्लॉग वाचायचे असल्यास माझ्या मधुनिता या फेसबुक पेजला नक्की follow करा. कथा आवडल्यास लाईक, कमेंट आणि लेखकाच्या नावासहित शेअर करा.
© copyright
© all rights reserved.
या कथेच्या प्रकाशनाचे आणि वितरणाचे सारे हक्क लेखिकेकडे राखीव. कथेत अथवा कथेच्या नावात किंवा कथा लेखिकेच्या नावाशिवाय आढळून आल्यास तो कॉपी राईट कायद्याचा भंग मानला जाईल. कथा जशीच्या तशी शेअर करण्यास काहीही हरकत नाही.